پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1)

احکام دیگر نیابت ← → شرط ششم: نایب گیرنده اطمینان به انجام اصل عمل توسط نایب داشته ‌باشد

شرط هفتم: نایب عمل را به‌طور صحیح انجام دهد

مسأله 2147. ذمّۀ منوب عنه (مثلاً میّت) وقتی بری و پاک می‌شود که نایب، عمل را به‌طور صحیح انجام دهد؛
بر این اساس، نایب باید احکام نماز که محلّ ابتلای اوست و در صحّت نماز نقش دارد به گونه‌ای که ندانستن آنها موجب باطل شدن نماز می‌گردد را بداند هرچند این امر با تعلیم و ارشاد دیگری در هنگام انجام هر عمل باشد؛ امّا دانستن احکامی که در نماز محلّ ابتلای او نیست، مثل بعضی از شکّیات و سهویّات یا مبطلات لازم نیست.
مسأله 2148. اگر بفهمند کسی را که برای نمازهای میّت اجیر کرده‏اند، عمل را به‌جا نیاورده یا باطل انجام داده، باید دوباره اجیر بگیرند.
مسأله 2149. هر گاه فرد بداند نایب، نماز را به‌جا آورده، ولی شک داشته باشد که آن را به‌طور صحیح انجام داده است یا نه، می‌تواند بنای بر صحیح بودن عمل او بگذارد.
بنابراین، در مورد استیجار نایب باید شخصی را اجیر کنند که اطمینان داشته باشند عمل را انجام می‏دهد و احتمال عقلایی بدهند عمل را به‌طور صحیح انجام می‏دهد.[1]
مسأله 2150. کسی که برای نماز قضای میّت نایب شده است، باید یا مجتهد باشد و به نظر اجتهادی خویش نماز قضای نیابتی را بخواند یا آنکه عمل به احتیاط کند (در صورتی که موارد احتیاط را کاملاً بداند) یا اگر مجتهد نیست و نمی‌خواهد احتیاط نماید یا آشنا به موارد احتیاط نیست، باید نماز را بر طبق فتوای مجتهدی که تقلید از او صحیح است، انجام دهد.
در این حکم، فرقی نیست که نایب اجیر باشد یا به سبب جُعاله یا شرط ضمن عقد، نیابت نماید یا نیابت او تبرّعی و به‌طور مجّانی باشد.
مسأله 2151. اگر با اجیر قید کنند که عمل را به‌طور مخصوصی انجام دهد، طوری که اجیر کننده تنها همان کیفیّت خاص از عمل را بخواهد و یا بدون آنکه قید کنند، معلوم باشد که تنها کیفیّت خاصّی از عمل را از او می‌خواهند، اجیر باید عمل را همان طور به‌جا آورد؛
مثلاً اگر مستأجر در قرارداد اجاره از اجیر خواسته تسبیحات اربعه را سه بار بگوید یا در صورت شک در تعداد رکعات، هرچند شک از شک­های صحیح باشد نماز را دوباره بخواند، اجیر باید مطابق خواستۀ مستأجر رفتار نماید.
البتّه، اگر اجیر بداند عمل به آن کیفیّت باطل است، در این صورت، عقد اجاره باطل می‌باشد؛ مثل آنکه موضوع عقد اجاره تنها نماز با تیمّم باشد، در حالی که وظیفۀ اجیر انجام وضو برای نماز است.
مسأله 2152. اگر با اجیر هیچ قید یا شرطی نکنند که عمل را به‌طور مخصوصی انجام دهد، در آن عمل باید به تکلیف خود رفتار نماید و طبق فتوای مرجع تقلید خویش عمل کند و احتیاط مستحب آن است که از وظیفۀ خودش و میّت و ولیّ او (در صورتی که انجام نماز، وظیفۀ ولیّ مثل پسر بزرگ‌تر باشد) هر کدام که به احتیاط نزدیک‌تر است، به همان عمل کند؛ مثلاً اگر وظیفۀ میّت گفتن سه مرتبه تسبیحات اربعه بوده و تکلیف او یک مرتبه است، سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید.
مسأله 2153. اگر مورد عقد اجاره عمل صحیح در نزد میّت یا ولیّ او باشد و با او کیفیّت خاصّی از عمل شرط نشده باشد، یعنی مستأجر در قرارداد اجاره، مثلاً نماز صحیح در نزد میّت یا ولیّ او را که موجب فراع ذمّۀ متوفّیٰ گردد از اجیر بخواهد، باید اجیر مطابق با نظر متوفّیٰ یا ولیّ او نماز را انجام ‌دهد، مگر اینکه بداند نماز به آن صورت باطل است؛ البتّه در این صورت، اگر اجیر آنچه را که خلل به آن از جاهل قاصر در نزد میّت یا ولیّ او بخشیده شده، ترک نماید اشکال ندارد؛
مثلاً اگر متوفّیٰ یا ولیّ او - از روی اجتهاد یا تقلید - گفتن سه بار تسبیحات اربعه را واجب بداند (واجب غیر رکنی) و اجیر حسب اجتهاد یا تقلید خویش گفتن یک بار را کافی بداند، اجیر در فرض مسأله می­تواند به گفتن یک بار تسبیحات اربعه اکتفا نماید.[2]
مسأله 2154. اگر با اجیر به‌طور صریح شرط نکنند که نماز را با چه مقدار از مستحبات آن بخواند، باید مقداری از مستحبات نمازهای یومیّه را که معمول است به‌جا آورد؛ مگر آنکه قرینه یا نشانۀ‌ اطمینان‌آوری باشد که بفهماند منظور مستأجر، بیش از مقدار واجب نماز نیست یا آنکه منظور، انجام همۀ مستحبات معمول نمازهای یومیّه نیست؛ بلکه منظور، تعداد معیّنی از مستحبات است.

[1]. همان.
[2]. زیرا تسبیحات اربعه از واجبات غیر رکنی است که خلل به آن از روی عذر، اشکال ندارد.
احکام دیگر نیابت ← → شرط ششم: نایب گیرنده اطمینان به انجام اصل عمل توسط نایب داشته ‌باشد
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français