کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2)
جستجو در:
دستۀ سوّم از اقسام کفّاره: کفّارۀ تأخیر ←
→ دستۀ اوّل از اقسام کفّاره: کفّارۀ افطار عمدی در ماه مبارک رمضان
دستۀ دوّم از اقسام کفّاره: فدیۀ سالانه
مسأله 185. اگر انسان به علّت بیماری، روزۀ ماه رمضان را نگیرد و بیماری او تا ماه رمضان سال بعد طول بکشد، به گونه‌‌ای که در تمامی ایّام سال نتواند روزه بگیرد، قضای روزههایی را که نگرفته بر او واجب نیست؛ ولی باید برای هر روز یک مُدّ (تقریباً 750 گرم) طعام، یعنی گندم یا جو یا نان یا برنج و مانند اینها به فقیر بدهد که آن را «فدیۀ سالانه» هم می‌نامند.[1]
مسأله 186. پرداخت کفّارۀ مذکور در مسألۀ قبل (فدیۀ سالانه)، قبل از فرا رسیدن ماه رمضان سال بعد، در بین سال - قبل از گذشتن زمان قضای روزه -[2] صحیح نیست؛[3] بلکه لازم است به مقداری صبر نماید تا زمان قضای روزه بگذرد.
مثلاً کسی که سی روز کفّاره (فدیه) از ماه رمضان قبل به عهده دارد، میتواند با اتمام روز پانزدهم ماه شعبان، کفّارۀ پانزده روز را بپردازد، و نیز کسی که کفّارۀ ده روز به عهدۀ اوست، با اتمام روز بیست و پنجم ماه شعبان، میتواند کفّارۀ پنج روز را بپردازد.
مسأله 187. برای پرداخت کفّارۀ مورد مذکور در مسألۀ «186» (فدیۀ سالانه) و همین طور موارد ذکر شده در مسائل بعدی، سیر کردن فقیر کافی نیست و لازم است یک مُدّ طعام را به عنوان اینکه مال و ملک فقیر باشد به وی بپردازد.
مسأله 188. اگر فردی که بیماری مستمرّ دارد و روزه نمیگیرد، به جهت ندانستن مسأله، کفّاره روزهاش را در سالهای متعدّد، بعد از ماه رمضان، قبل از فرا رسیدن زمان وجوب کفّاره (فدیه) پرداخت می کرده، میتواند آنچه را هر سال بابت کفّارۀ مریضی همان سال پرداخته، برای سال یا سالهای گذشتهاش حساب نماید و اگر آنچه را تا کنون پرداخته به تعداد کفّارات مریضی سالهای گذشته بوده است، کفّارات سالهای گذشته ادا شده است و در این صورت، تنها لازم است کفّارۀ سال اخیر را بعد از فرا رسیدن زمان آن، پرداخت نماید.[4]
مسأله 189. اگر بیماری انسان چند سال طول بکشد، بعد از آنکه در بین سال آخر خوب شد، باید قضای ماه رمضان سال آخر را بگیرد و قضای روزۀ سالهای قبل که به علّت بیماری، نگرفته بر او واجب نیست؛ ولی باید برای هر روز از سالهای قبل یک مُدّ طعام به فقیر بدهد.[5]
مسأله 190. اگر انسان به سبب بیماری ماه رمضان روزه نگیرد و بیماری او بعد از ماه رمضان نیز استمرار پیدا کند و در بین همان سال، قبل از فرا رسیدن زمان وجوب کفّاره (فدیه)[6] - مثلاً بعد از گذشت شش ماه از ماه رمضان قبل - فوت نماید، روزههایی که نگرفته قضا و کفّاره ندارد؛
بلکه اگر زمان مذکور نیز سپری شده، مثلاً بعد از فرا رسیدن ماه رمضان سال بعد فوت نماید، روزههایی که نگرفته قضا ندارد و نسبت به کفّارۀ روزهاش چنانچه وصیّت به ادای آنها نموده، واجب است از ثلث مالش پرداخت شود و اگر وصیت نکرده بر ورثۀ وی چیزی واجب نیست.[7]
مسأله 191. اگر انسان به علّت عذر دیگری غیر از بیماری روزه نگرفته باشد و عذر او تا ماه رمضان بعد باقی بماند، روزههایی را که نگرفته باید قضا کند و احتیاط واجب آن است که برای هر روز یک مُدّ طعام به فقیر بدهد.
مسأله 192. اگر فرد به علّت بیماری، روزۀ ماه رمضان را نگیرد و بعد از ماه رمضان، بیماری او برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا کند که نتواند تا ماه رمضان بعد قضای روزه را بگیرد، باید روزههایی را که نگرفته قضا نماید و بنابر احتیاط واجب، برای هر روز یک مُدّ طعام نیز به فقیر بدهد؛
همین طور، اگر در ماه رمضان به جز بیماری، عذر دیگری داشته باشد و بعد از ماه رمضان آن عذر برطرف شود و تا ماه رمضان سال بعد به علّت بیماری نتواند روزه بگیرد، باید روزههایی را که نگرفته قضا نماید و بنابر احتیاط واجب، برای هر روز یک مُدّ طعام نیز به فقیر بدهد.
مسأله 186. پرداخت کفّارۀ مذکور در مسألۀ قبل (فدیۀ سالانه)، قبل از فرا رسیدن ماه رمضان سال بعد، در بین سال - قبل از گذشتن زمان قضای روزه -[2] صحیح نیست؛[3] بلکه لازم است به مقداری صبر نماید تا زمان قضای روزه بگذرد.
مثلاً کسی که سی روز کفّاره (فدیه) از ماه رمضان قبل به عهده دارد، میتواند با اتمام روز پانزدهم ماه شعبان، کفّارۀ پانزده روز را بپردازد، و نیز کسی که کفّارۀ ده روز به عهدۀ اوست، با اتمام روز بیست و پنجم ماه شعبان، میتواند کفّارۀ پنج روز را بپردازد.
مسأله 187. برای پرداخت کفّارۀ مورد مذکور در مسألۀ «186» (فدیۀ سالانه) و همین طور موارد ذکر شده در مسائل بعدی، سیر کردن فقیر کافی نیست و لازم است یک مُدّ طعام را به عنوان اینکه مال و ملک فقیر باشد به وی بپردازد.
مسأله 188. اگر فردی که بیماری مستمرّ دارد و روزه نمیگیرد، به جهت ندانستن مسأله، کفّاره روزهاش را در سالهای متعدّد، بعد از ماه رمضان، قبل از فرا رسیدن زمان وجوب کفّاره (فدیه) پرداخت می کرده، میتواند آنچه را هر سال بابت کفّارۀ مریضی همان سال پرداخته، برای سال یا سالهای گذشتهاش حساب نماید و اگر آنچه را تا کنون پرداخته به تعداد کفّارات مریضی سالهای گذشته بوده است، کفّارات سالهای گذشته ادا شده است و در این صورت، تنها لازم است کفّارۀ سال اخیر را بعد از فرا رسیدن زمان آن، پرداخت نماید.[4]
مسأله 189. اگر بیماری انسان چند سال طول بکشد، بعد از آنکه در بین سال آخر خوب شد، باید قضای ماه رمضان سال آخر را بگیرد و قضای روزۀ سالهای قبل که به علّت بیماری، نگرفته بر او واجب نیست؛ ولی باید برای هر روز از سالهای قبل یک مُدّ طعام به فقیر بدهد.[5]
مسأله 190. اگر انسان به سبب بیماری ماه رمضان روزه نگیرد و بیماری او بعد از ماه رمضان نیز استمرار پیدا کند و در بین همان سال، قبل از فرا رسیدن زمان وجوب کفّاره (فدیه)[6] - مثلاً بعد از گذشت شش ماه از ماه رمضان قبل - فوت نماید، روزههایی که نگرفته قضا و کفّاره ندارد؛
بلکه اگر زمان مذکور نیز سپری شده، مثلاً بعد از فرا رسیدن ماه رمضان سال بعد فوت نماید، روزههایی که نگرفته قضا ندارد و نسبت به کفّارۀ روزهاش چنانچه وصیّت به ادای آنها نموده، واجب است از ثلث مالش پرداخت شود و اگر وصیت نکرده بر ورثۀ وی چیزی واجب نیست.[7]
مسأله 191. اگر انسان به علّت عذر دیگری غیر از بیماری روزه نگرفته باشد و عذر او تا ماه رمضان بعد باقی بماند، روزههایی را که نگرفته باید قضا کند و احتیاط واجب آن است که برای هر روز یک مُدّ طعام به فقیر بدهد.
مسأله 192. اگر فرد به علّت بیماری، روزۀ ماه رمضان را نگیرد و بعد از ماه رمضان، بیماری او برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا کند که نتواند تا ماه رمضان بعد قضای روزه را بگیرد، باید روزههایی را که نگرفته قضا نماید و بنابر احتیاط واجب، برای هر روز یک مُدّ طعام نیز به فقیر بدهد؛
همین طور، اگر در ماه رمضان به جز بیماری، عذر دیگری داشته باشد و بعد از ماه رمضان آن عذر برطرف شود و تا ماه رمضان سال بعد به علّت بیماری نتواند روزه بگیرد، باید روزههایی را که نگرفته قضا نماید و بنابر احتیاط واجب، برای هر روز یک مُدّ طعام نیز به فقیر بدهد.
[1]. توضیح بیشتر پیرامون احکام فدیۀ سالانه، در فصل «کفّارات» ذکر میشود.
[2]. به عبارتی قبل از زمان واجب شدن فدیه.
[3]. هرچند بداند بیماری او تا ماه رمضان بعد ادامه دارد و نمیتواند قضای روزهها را به‌جا آورد.
[4]. مشابه حکم مذکور، در مورد فردی که کفّارههای تأخیر روزه قضای خویش را زودتر از زمان وجوب آن پرداخت میکرده نیز جاری است.
[5]. مثلاً فردی که به جهت بیماری، سه سال پی در پی روزه نگرفته و قبل از فرا رسیدن ماه رمضان سال چهارم، در اوّل ماه رجب، بیماری او بر طرف شده. در این صورت، قضای روزه‌‌های سال اوّل و دوّم از او ساقط است و باید برای هر روز از آن دو سال، کفّاره (فدیه) پرداخت نماید و امّا نسبت به سال سوّم، باید قضای روزه‌‌های آن سال را انجام دهد و در صورتی که قضای روزه‌‌های سال سوّم را تا قبل از فرا رسیدن ماه رمضان سال چهارم به‌جا آورد، پرداخت فدیه و کفّارۀ تأخیر بابت سال سوّم بر او واجب نیست.
[6]. زمان واجب شدن کفّاره بابت مریضی مستمرّ، در مسألۀ «186» ذکر شد.
[7]. هرچند احتیاط مستحب است ورثۀ بالغ رشید (غیر محجور)، کفّارات متوفّی را از سهم خویش بپردازند.