مسأله 598. آنچه که انسان ‌در زندگی شخصی و خانوادگی‌اش (مؤونۀ سال) به کار ‌می‌برد یا مصرف می‌نماید (مورد ب از مسألۀ «596»)، سه دسته است:
الف. کالاهای مصرفی و آنچه خودش مصرف می‌شود؛ مثل برنج، گندم، جو، نان، آرد، روغن، قند و شکر، چای، ادویه، حبوبات، خوردنی‌های موجود در یخچال و مانند آن.
ب. کالاهای ثابت و غیر مصرفی که خودش باقی است و از منافعش استفاده می‌شود؛ مانند خانۀ مسکونی، کلّیّۀ اثاث منزل مثل فرش، لباس، ظروف، یخچال و نیز زیور آلات طلای بانوان، رایانه، کتاب، وسیلۀ نقلیه، باغ برای استراحت و گذران اوقات فراغت، اشیای تزیینی مثل گُل، گلدان، قاب عکس، لوستر، دکور که فرد از آنها در تزیین منزل استفاده می‌کند و ‌مانند آن.
ج. هزینه‌های جاری زندگی مانند هدایا و جوایزی که فرد به دیگران می‌دهد، صدقاتی که به فقرا می‌پردازد، انفاقاتی که به دیگران می‌کند، مخارجی که صرف پذیرایی از مهمانان می‌نماید، مبالغی که در سفرهای زیارتی یا تفریحی هزینه می‌کند، مبلغی را که بابت ادای نذر و کفّارات می‌دهد، پولی که بابت ادای بدهی مربوط به مخارج خود و خانواده‌اش پرداخت می‌کند، مالی که صرف هزینۀ ازدواج اولاد یا تحصیل آنها یا معالجه و درمان بیماری‌های خود و خانواده‌اش می‌کند، دیه‌ای که می‌دهد، مالی که به عنوان غرامت و خسارت‌ وارد شده به اموال ‌دیگران می‌دهد و مانند آن.
کلیّه مواردی که در این سه بند ذکر شد، با مراعات پنج شرط، خمس ندارد و فرد از پرداخت خمس آن معاف می‌باشد:
اوّل. با درآمد و منافع بین سال تهیّه شده‌ باشد، نه درآمدی که سال بر آن گذشته و خمس آن واجب شده و آن را نداده است.
دوّم. در حدّ معمول و شأن فرد و خانواده‌اش باشد.
سوّم. از موارد اسراف و تبذیر و سائر مصارف حرام نباشد.
چهارم. در مورد «الف و ب»، کالا مورد نیاز عرفی فرد در بین سال باشد.
پنجم. در مورد «الف» مثل آذوقۀ منزل، لازم است تا آخر سال مصرف شده باشند و در مورد «ب» مثل لباس و لوازم منزل، تا آخر سال مورد استفاده قرار گرفته باشد[1] و در مورد «ج»، تا آخر سال آن هزینه انجام شده باشد.