پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2)

خمس پولی که با انتقال اعتباری هدیه داده شده ← → خمس مال در صورت اقالۀ معامله

خمس یارانۀ دولت

مسأله 620. یارانه­هایی که دولت به حساب بانکی افراد سرپرست خانوار (حساب پس‌انداز یا حساب جاری)[1] به صورت انتقال اعتباری پول از طریق شبکه شتاب بانکی واریز می­نماید،[2] تا زمانی که وجوه مذکور از حساب بانکی به صورت مبلغ نقدی برداشت نشده، مشمول خمس نمی‌باشد؛
امّا اگر وجوه فوق برداشت و تملّک شود، جزء درآمد همان سال محسوب می‌شود و چنانچه تا پایان سال باقی بماند و صرف در مؤونه نگردد، مشمول خمس خواهد بود.[3]
مسأله 621. یارانه­هایی که دولت به حساب­ بانکی افراد سرپرست خانوار (حساب سرمایه‌گذاری وکالتی)[4] واریز می­نماید، چنانچه فرد وکالت شرعی به بانک جهت فعّالیّت اقتصادی مطابق عقود اسلامی داده و احتمال معقول صحّت قراردادها را نیز می­دهد[5] و بر اساس آن، بانک در اثنای همان سال در وجوه واریزی تصرّف نموده و اقدام به معاملات و سرمایه‌گذاری از طرف موکّل نموده است، مال سرمایه‌‍گذاری شده یا بدل آن، درآمد سال محسوب می‌شود.
بنابراین، چنانچه تا پایان سال باقی بماند و صرف در مؤونه نگردد، حکم سرمایۀ کسب و تجارت را دارد و مشمول خمس خواهد بود، با توضیحی که در مسألۀ «640» ذکر می­شود؛
امّا اگر فرد وکالتی به بانک نداده باشد، حکم مسألۀ قبل در مورد آن جاری می‌شود.
شایان ذکر است، حکم خمس سود بانکی این نوع حساب­ها در مسائل «677 و 678» بیان می‌گردد.

[1]. ماهیّت حساب پس‌انداز از نظر قانونی، نوعی قرض دادن به بانک است و غالباً ماهیّت حساب جاری نیز چنین است؛ البتّه بانک با افتتاح این نوع حساب، خدمات حساب جاری (مانند صدور دسته چک) را در اختیار صاحب حساب می‏گذارد. توضیح بیشتر در جلد چهارم، فصل «احکام بانک­ها» ذکر می­شود.
[2]. وجوه مذکور به صورت فیزیکی، به حساب افراد واریز نمی­شود.
[3]. همچنین، اگر فرد بدون برداشت مبلغ یارانۀ مذکور از حساب و با انتقال اعتباری آن به حساب فروشنده، اقدام به خرید کالایی برای خود نماید، کالای مذکور جزء درآمد آن سال محسوب می­شود که چنانچه تا پایان سال باقی بماند و صرف در مؤونه نگردد، مشمول خمس خواهد بود.
[4]. غالباً ماهیّت حساب سرمایه‏گذاری بانکی کوتاه مدّت یا میان مدّت یا بلند مدّت - در کشور ایران - نوعی وکالت دادن به بانک است، بدین صورت که سرمایه‌گذار بانک را وکیل می­کند تا مبلغ واریز شده به حساب را در امور معاملات فروش اقساطی‏، مرابحه، سلف (پیش فروش)، خرید دین، مشارکت‏، مضاربه‏، جُعاله، اجاره به شرط تملیک‏، مزارعه‏، مساقات‏، سرمایه‏گذاری مستقیم‏ و... به‌طور مشاع حسب ضوابط قانونی مورد استفاده قرار دهد. توضیح بیشتر در جلد چهارم، فصل «احکام بانک­ها» ذکر می‌شود.
[5]. به عبارتی، احتمال عقلایی می­دهد که بانک به مقتضای عقود اسلامی عمل می­کند.
خمس پولی که با انتقال اعتباری هدیه داده شده ← → خمس مال در صورت اقالۀ معامله
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français