مسأله 782. اگر فرد با غوّاصی، یعنی فرو رفتن به دریا یا رودخانه‌های بزرگ، لؤلؤ و مرجان یا جواهر دیگری که در آب به عمل آمـده و پدیــد می‌‌آید بیرون آورد، روییــدنی باشد یا معدنی، چنانچه قیمت آن پس از کم کردن هزینۀ استخراج، به سه چهارم مثقال معمولی طلای مسکوک (سکّۀ طلا)[1] برسد، باید خمس آن را بدهد، چه در یک دفعه آن را از دریا بیرون آورده باشد یا در چند دفعه؛ البتّه این امر در صورتی است که فاصلۀ زمانی میان هر دفعه و دفعۀ دیگر زیاد نباشد؛
امّا چنانچه فاصلۀ زمانی بین دو دفعه زیاد باشد، مثل آنکه در دو فصل غوّاصی کند، چنانچه هر کدام، پس از کسر هزینۀ استخراج، به قیمت سه چهارم مثقال معمولی طلای مسکوک نرسد، پرداخت خمس آن به عنوان خمس آنچه با فرو رفتن در دریا به دست می‌‌آید، واجب نیست؛
البتّه در این صورت، آن مال جزء درآمد سال او محسوب می‌‌شود و چنانچه تا انتهای سال خمسی باقی بماند و صرف در مؤونه نگردد، باید خمس آن پرداخت شود.
مسأله 783. اگر چند نفر جواهری را با غوّاصی بیرون آورند، چنانچه پس از کسر هزینه‌های استخراج، قیمت آن به سه چهارم مثقال معمولی طلای مسکوک (سکّۀ طلا) برسد، اگر سهم هر یک از افراد شرکت کننده در غوّاصی به قیمت سه چهارم مثقال معمولی طلای مسکوک نرسد، بر هر یک از این افراد، پرداخت خمس سهمِ خویش به عنوان خمسِ آنچه به واسطۀ فرو رفتن در دریا به دست می‌‌آید، واجب نیست؛
ولی سهم هر فرد جزء درآمد سال او محسوب می‌‌شود و خمس آن در صورتی لازم است که تا انتهای سال خمسی باقی بماند و صرف در مؤونه نگردد.
مسأله 784. اگر فرد بدون فرو رفتن در دریا به وسیلۀ اسبابی جواهر بیرون آورد، با شرایطی که در مسائل گذشته بیان شد، بنابر احتیاط، پرداخت خمس آن لازم است.
مسأله 785. اگر انسان بدون قصد اینکه چیزی از دریا بیرون آورد، به دریا فرو رود و اتّفاقاً جواهری به دستش آید و قصد تملّک آن را نماید، باید خمس آن را بدهد، بلکه احتیاط واجب آن است که در صورتی که قصد تملّک هم نداشته، خمسش را بپردازد.
مسأله 786. اگر انسان به دریا فرو رود و حیوانی را بیرون آورد و در شکم آن جواهری پیدا کند، چنانچه آن حیوان مانند صدف باشد که معمولاً در شکمش مروارید است، چنانچه به حدّ نصاب برسد باید خمس آن را بدهد و چنانچه آن حیوان اتّفاقاً جواهر بلعیده باشد، احتیاط لازم آن است که هرچند به حدّ نصاب نرسیده باشد، خمس آن را بدهد.
مسأله 787. امور ذیل جزء موارد عنوان «غوص» (خمس جواهراتی که با فرو رفتن به دریا به دست می‌آید) نمی‌باشد:
- ماهی و حیوانات دیگری که انسان از دریا یا رودخانه‌ها گرفته و صید نموده است.
- ماهی‌ای که انسان از دریا صید نموده و در شکمش لؤلؤ یا مرجان یافته اســت.
- اموالی که از دریا بیرون آورده می‌‌شود که پیدایش آنها در دریا نبوده، مثل اینکه کشتی در دریا غرق شود و صاحبانش آن را رها نمایند و اموالی را که در میان کشتی است برای کسانی که آن اموال را بیرون آورند، مباح نمایند.
- جواهری که فرد آن را از روی آب دریا یا از کنار دریا گرفته است.
در تمامی موارد فوق، لازم نیست فرد خمس آن اموال را به عنوان خمسِ آنچه به واسطۀ فرو رفتن در دریا به دست می‌‌آید، بپردازد؛ ولی این اموال جزء درآمد سال وی محسوب می‌‌شود و در صورتی که تا انتهای سال خمسی باقی بماند و صرف در مؤونه نگردد، پرداخت خمس آن لازم می‌‌باشد.
مسأله 788. اگر فرد در آب فرو برود و مقداری «عنبر»[2] بیرون آورد که قیمت آن سه چهارم مثقال معمولی طلای مسکوک (سکّۀ طلا) یا بیشتر باشد، باید خمس آن را فوراً بدهد، بلکه چنانچه از روی آب، یا از کنار دریا به دست آورد، باز هم همین حکم را دارد.
مسأله 789. اگر فرد خمس آنچه را از طریق غوّاصی به دست آورده - با توضیحی که در مسائل قبل بیان شد - بپردازد و اموال مخمّس مذکور از مخارج سالش زیاد بیاید، لازم نیست دوباره خمس آن را بدهد؛ مگر آنکه در آن مال، سود نماید و آن سود تا سر سال خمسی باقی مانده و صرف در مؤونه نگردد.