مسأله 55. معامله‌ای که به صورت ربوی انجام شده، دو صورت دارد:
الف. هر دو طرف از حرام بودن و ربا بودن معاملۀ ربوی اطلاع داشته‌اند؛ در این صورت، معامله باطل است.
ب. یکی از دو طرف، حرام بودن ربا یا ربا بودن معامله‌ای که انجام شده را نمی‌دانسته و بعد فهمیده و توبه نموده؛ در این صورت، معاملۀ انجام شده، صحیح است و مالی که ردّ و بدل شده، برای هر دوی آنان حلال می‌باشد، هرچند طرف مقابل هنگام انجام معامله، آگاه بوده و مرتکب گناه شده و پس از آن توبه ننموده باشد.
مسأله 56. بی‌اطلّاع بودن فرد - که موجب می‌شود معاملۀ ربوی انجام شده با توضیحات مسألۀ قبل صحیح باشد- شامل موارد ذیل می‌شود:[1]
- فرد نمی‌دانسته که ربا حرام است.
- فرد حرام بودن ربا را می‌دانسته، امّا خیال می‌کرده ربای حرام، مخصوص قرض است و شامل معاملات نمی‌شود.
- فرد حرام بودن ربای در معاملات را می‌دانسته؛ امّا از شرائط و مسائل مربوط به ربا شدن معامله آگاه نبوده است.
- فرد مسائل مربوط به ربا شدن معاملات و نیز حرام بودن آن را می‌دانسته؛ امّا نسبت به معامله‌ای که انجام داده، اشتباه کرده و مثلاً خیال کرده کالا و عوضش، در معاملۀ نقدی وی، عددی است، بعداً متوجّه شده وزنی بوده است.[2]