کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3)
جستجو در:
خرید و فروش پول و ارز ←
→ نمونۀ دوّم: پیش خرید آپارتمان[1]
معاملۀ صَرْف یا فروش طلا و نقره به طلا و نقره
مسأله 260. معاملهای که در آن طلا در مقابل طلا یا نقره و یا نقره در مقابل نقره یا طلا فروخته میشود، «بیع صَرْف» نام دارد.
این نوع خرید و فروش، احکام و شرایط ویژهای دارد که در این بخش به بیان آن پرداخته میشود.
مسأله 261. اگر طلا به طلا یا نقره به نقره فروخته شود، چه به‌طور سکّه باشد چه غیر آن، چنانچه وزن یکی از آنها زیادتر باشد، معامله ربا و حرام است.[1]
مسأله 262. اگر طلا به نقره، یا نقره به طلا به صورت نقد فروخته شود، معامله صحیح است و در این صورت لازم نیست وزن آنها مساوی باشد؛ ولی اگر معامله مدّتدار باشد صحیح نیست و حکم ربوی بودن آن در احکام ربای نسیه بیان شد.
مسأله 263. در «بیع صَرْف»، باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند، مالی که فروخته میشود (مبیع) و بهای آن (ثمن) را به یکدیگر تحویل دهند، وگرنه معامله باطل است؛
البتّه، اگر بخشی از مبیع و ثمن معادل آن، قبل از جدا شدن دو طرف از یکدیگر تحویل داده شود، معاملۀ آن بخش صحیح است.
شایان ذکر است، این حکم در خرید و فروش (بیع) جاری میشود و شامل مصالحه و مانند آن نمی‌شود. بنابراین، اگر فرد طلا را به طلا یا نقره صلح کند یا نقره را به طلا یا نقره صلح نماید - طوری که ربا نباشد - مصالحه صحیح است و لازم نیست مبیع و ثمن قبل از جدا شدن فروشنده و خریدار تحویل داده شود.
مسأله 264. اگر فروشنده یا خریدار، تمام مبیع یا ثمن را تحویل دهد و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد و از یکدیگر جدا شوند، معامله نسبت به آن مقداری که تحویل داده شده صحیح است، ولی کسی که تمام مال به دست او نرسیده، میتواند معامله را فسخ نماید.
مسأله 265. اگر خاک نقرۀ معدن به نقره خالص یا خاک طلای معدن به طلای خالص به صورت نقد فروخته شود،[2] چنین معاملهای ربا می‌باشد؛ مگر آنکه معلوم باشد مقدار نقرۀ خاک با مقدار نقرۀ خالص مساوی می‌باشد یا مقدار طلای خاک با مقدار طلای خالص مساوی است؛ ولی فروش خاک نقره به طلا و فروش خاک طلا به نقره، طوری که در مسألۀ «263» ذکر شد، اشکال ندارد.
این نوع خرید و فروش، احکام و شرایط ویژهای دارد که در این بخش به بیان آن پرداخته میشود.
مسأله 261. اگر طلا به طلا یا نقره به نقره فروخته شود، چه به‌طور سکّه باشد چه غیر آن، چنانچه وزن یکی از آنها زیادتر باشد، معامله ربا و حرام است.[1]
مسأله 262. اگر طلا به نقره، یا نقره به طلا به صورت نقد فروخته شود، معامله صحیح است و در این صورت لازم نیست وزن آنها مساوی باشد؛ ولی اگر معامله مدّتدار باشد صحیح نیست و حکم ربوی بودن آن در احکام ربای نسیه بیان شد.
مسأله 263. در «بیع صَرْف»، باید فروشنده و خریدار پیش از آنکه از یکدیگر جدا شوند، مالی که فروخته میشود (مبیع) و بهای آن (ثمن) را به یکدیگر تحویل دهند، وگرنه معامله باطل است؛
البتّه، اگر بخشی از مبیع و ثمن معادل آن، قبل از جدا شدن دو طرف از یکدیگر تحویل داده شود، معاملۀ آن بخش صحیح است.
شایان ذکر است، این حکم در خرید و فروش (بیع) جاری میشود و شامل مصالحه و مانند آن نمی‌شود. بنابراین، اگر فرد طلا را به طلا یا نقره صلح کند یا نقره را به طلا یا نقره صلح نماید - طوری که ربا نباشد - مصالحه صحیح است و لازم نیست مبیع و ثمن قبل از جدا شدن فروشنده و خریدار تحویل داده شود.
مسأله 264. اگر فروشنده یا خریدار، تمام مبیع یا ثمن را تحویل دهد و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد و از یکدیگر جدا شوند، معامله نسبت به آن مقداری که تحویل داده شده صحیح است، ولی کسی که تمام مال به دست او نرسیده، میتواند معامله را فسخ نماید.
مسأله 265. اگر خاک نقرۀ معدن به نقره خالص یا خاک طلای معدن به طلای خالص به صورت نقد فروخته شود،[2] چنین معاملهای ربا می‌باشد؛ مگر آنکه معلوم باشد مقدار نقرۀ خاک با مقدار نقرۀ خالص مساوی می‌باشد یا مقدار طلای خاک با مقدار طلای خالص مساوی است؛ ولی فروش خاک نقره به طلا و فروش خاک طلا به نقره، طوری که در مسألۀ «263» ذکر شد، اشکال ندارد.
[1]. توضیحات بیشتر در مورد معاملۀ ربوی و باطل بودن آن و راه‌کارهای رهایی از ربا در فصل «معاملات حرام و باطل» ذکر شد.
[2]. اگر معامله نسیه باشد، بدین صورت که خاک طلا را به صورت نسیه به طلا بفروشند یا خاک نقره را به صورت نسیه به نقره بفروشند، دو اشکال دارد: اوّل اینکه در معاملۀ صَرْف، باید کالا و عوض آن، قبل از جدا شدن دو طرف، به یکدیگر تحویل داده شود، وگرنه معامله باطل است؛ دوّم اینکه معاملۀ مذکور ربوی است، هرچند مقدار نقرۀ خاک با مقدار نقرۀ خالص یا مقدار طلای خاک با مقدار طلای خالص مساوی باشد، که توضیح آن در مبحث «ربای نسیه» بیان شد.