پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3)

شرط 2) فرد با چشم‌پوشی از تفاوت قیمت، اقدام به معامله نکرده باشد ← → 5. خیار غبن

شرط 1) تفاوت قیمت قابل توجّه باشد

مسأله 322. این خیار در صورتی ثابت است که به نظر عرف، «غبن» صورت گرفته باشد؛ به این معنا که تفاوت قیمت معمولی جنس نسبت به قیمتی که معامله بر آن انجام شده، قابل توجّه باشد؛ طوری که بیشتر مردم نسبت به آن مقدار، در چنین معامله­ای چشم پوشی نکنند و اندازۀ این تفاوت در معاملات مختلف، متفاوت است؛[1]
مثلاً در بعضی از معاملات تجاری که بنا بر دقّت و سخت‌گیری در قیمت جنس است،[2] گاه ممکن است تفاوت یک بیستم یا کمتر از آن هم برای ثبوت خیار غبن کافی باشد؛ امّا در بعضی معاملات عادی - مخصوصاً اگر کالای مورد معامله کم ارزش باشد - برای ثابت شدن این خیار، باید تفاوت قیمت بیشتر باشد و در هر صورت، مکلّف می­تواند با مراجعه به عرف، مصادیق آن را تشخیص دهد.
مسأله 323. برای تشخیص غبن - که معنای آن در مسألۀ قبل توضیح داده شد - باید تمام اموری که در تعیین قیمت اثر دارد، مانند شرط­هایی که در ضمن معامله وجود دارد لحاظ شود؛
مثلاً ممکن است کالایی به خودی خود یک میلیون تومان ارزش داشته باشد، امّا با توجّه به اینکه فروشنده جنس را با شرط تضمین و ارائۀ خدمات پس از فروش (مانند انواع مختلف گارانتی) فروخته است، قیمت کالا بیشتر باشد.

[1]. گاه عمده یا غیر عمده بودن کالای مورد معامله، زیاد یا کم بودن بهای معامله (ثمن) و امور دیگر نیز در صدق عرفی عنوان غبن و عدم آن مؤثّر است.
[2]. مانند معاملات بازار طلا یا معاملاتی که در آن فروشندۀ جزء، کالا را برای فروش، از عمده فروش خریداری می‌کند و چنانچه کالا گران‌تر از معمول خریداری شود، دیگر کسب وی رونق نداشته و نمی­تواند آن را به مشتریان بفروشد.
شرط 2) فرد با چشم‌پوشی از تفاوت قیمت، اقدام به معامله نکرده باشد ← → 5. خیار غبن
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français