کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3)
جستجو در:
شرایط اجرت ←
→ 4. مقدار کار مورد اجاره معلوم باشد
5. از اموری نباشد که مزد گرفتن در عوض انجام آن شرعاً غیر مجاز است
مسأله 552. اجیر شدن نسبت به کارهایی که شرعاً باید به‌طور مجّانی انجام شود - نه در مقابل عوض - صحیح نیست؛ چه آن عمل واجب باشد یا مستحب؛ عینی باشد یا کفایی؛ تعبّدی باشد یا توصّلی.[1]
برخی از آن موارد عبارتند از:
- انجام نمازهای واجب خود فرد و نیز انجام نافله‌های شبانه‌روزی و روزۀ واجب ماه رمضان وحجّة الاسلام خودش؛
بنابراین، اگر مثلاً پدری برای آنکه فرزند خود را جهت خواندن نمازهایش تشویق نماید، وی را اجیر کند تا در مقابل گرفتن مبلغی نمازهای خودش را بخواند، اجاره صحیح نیست.
- قضاوت توسط قاضی شرعی در مرافعات شرعیّه، جهت رفع نزاع و اختلاف.
- اذان گفتن برای نماز.
- غسل دادن و حنوط نمودن و کفن کردن میّت و نماز خواندن بر او و دفن وی.[2]
- تعلیم احکام به دیگران در موارد الزامی (واجب و حرام) که محلّ ابتلا و مورد نیاز باشد، بنابر احتیاط واجب.
صحیح بودن اجاره، در سه مورد اخیر محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
مسأله 553. اجیر شدن نسبت به اعمالی که شرعاً لازم نیست مجّانی انجام شود، صحیح است، هرچند از کارهای واجب یا مستحب باشد؛ برای نمونه چند مورد ذکر میشود:
- به جا آوردن نماز یا روزۀ دیگران در مواردی که نیابت صحیح باشد.[3]
- طبابت و معالجۀ بیماران؛ چه با تجویز دارو باشد و چه با انجام کارهایی مثل عمل جرّاحی، پانسمان، تزریقات و...
- تعلیم و آموزش علومی مثل کشاورزی، صنعت، پزشکی که برای حفظ نظام جامعۀ انسانی لازم است.
- تعلیم و آموزش احکام شرعی در موارد غیر الزامی، مانند مستحبّات و مکروهات و همین طور، موارد الزامی که مورد نیاز و محلّ ابتلا نباشد.
- تعلیم قرآن (غیر موارد لازم در نمازهای واجب).
مسأله 554. انسان می‌تواند برای ذکر مصیبت حضرت سیّد الشّهداء(علیه السلام) و سایر حضرات معصومین(علیهم السلام) و بیان فضائل اهل بیت(علیهم السلام) و سخنرانی که شامل موعظه و مانند آن باشد (اموری که فایدۀ معقولی داشته باشد؛ چه فایدۀ دینی باشد و چه دنیایی)، اجرت دریافت کند.[4]
مسأله 555. پرداخت اجرت به امام جماعت و دریافت آن برای مقدّمات حضور در جماعت مانند هزینۀ رفت و آمد، حضور در ساعت معیّن در محلّ اقامۀ نماز جماعت اشکال ندارد؛ بلکه دریافت اجرت برای اقامۀ جماعت به خودی خود جایز است، هرچند شایسته است برای این امر اجرتی دریافت ننماید.[5]
برخی از آن موارد عبارتند از:
- انجام نمازهای واجب خود فرد و نیز انجام نافله‌های شبانه‌روزی و روزۀ واجب ماه رمضان وحجّة الاسلام خودش؛
بنابراین، اگر مثلاً پدری برای آنکه فرزند خود را جهت خواندن نمازهایش تشویق نماید، وی را اجیر کند تا در مقابل گرفتن مبلغی نمازهای خودش را بخواند، اجاره صحیح نیست.
- قضاوت توسط قاضی شرعی در مرافعات شرعیّه، جهت رفع نزاع و اختلاف.
- اذان گفتن برای نماز.
- غسل دادن و حنوط نمودن و کفن کردن میّت و نماز خواندن بر او و دفن وی.[2]
- تعلیم احکام به دیگران در موارد الزامی (واجب و حرام) که محلّ ابتلا و مورد نیاز باشد، بنابر احتیاط واجب.
صحیح بودن اجاره، در سه مورد اخیر محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
مسأله 553. اجیر شدن نسبت به اعمالی که شرعاً لازم نیست مجّانی انجام شود، صحیح است، هرچند از کارهای واجب یا مستحب باشد؛ برای نمونه چند مورد ذکر میشود:
- به جا آوردن نماز یا روزۀ دیگران در مواردی که نیابت صحیح باشد.[3]
- طبابت و معالجۀ بیماران؛ چه با تجویز دارو باشد و چه با انجام کارهایی مثل عمل جرّاحی، پانسمان، تزریقات و...
- تعلیم و آموزش علومی مثل کشاورزی، صنعت، پزشکی که برای حفظ نظام جامعۀ انسانی لازم است.
- تعلیم و آموزش احکام شرعی در موارد غیر الزامی، مانند مستحبّات و مکروهات و همین طور، موارد الزامی که مورد نیاز و محلّ ابتلا نباشد.
- تعلیم قرآن (غیر موارد لازم در نمازهای واجب).
مسأله 554. انسان می‌تواند برای ذکر مصیبت حضرت سیّد الشّهداء(علیه السلام) و سایر حضرات معصومین(علیهم السلام) و بیان فضائل اهل بیت(علیهم السلام) و سخنرانی که شامل موعظه و مانند آن باشد (اموری که فایدۀ معقولی داشته باشد؛ چه فایدۀ دینی باشد و چه دنیایی)، اجرت دریافت کند.[4]
مسأله 555. پرداخت اجرت به امام جماعت و دریافت آن برای مقدّمات حضور در جماعت مانند هزینۀ رفت و آمد، حضور در ساعت معیّن در محلّ اقامۀ نماز جماعت اشکال ندارد؛ بلکه دریافت اجرت برای اقامۀ جماعت به خودی خود جایز است، هرچند شایسته است برای این امر اجرتی دریافت ننماید.[5]
[1]. واجب عینی مانند نماز یومیّه است که انجام آن بر تک تک مکلّفین لازم می‌باشد؛ واجب کفایی مانند تجهیز میّتی که ولیّ ندارد که با انجام آن توسط برخی از افراد، تکلیف از بقیّه برداشته میشود؛ امور تعبّدی مانند نماز و روزه است که باید به قصد قربت انجام شود؛ امّا در امور توصّلی قصد قربت برای تحقّق آن لازم نیست، همچون آب کشیدن شیء متنجّس.
[2]. البتّه، اگر فرد برای حفر کردن قبر به اندازۀ به خصوص یا به شیوۀ خاص اجیر شود می‌تواند اجرت بگیرد. همین طور، دریافت اجرت جهت امور مقدّماتی غیر واجب مانند شستن بدن متوفّیٰ قبل از غسل به جهت رعایت نظافت اشکال ندارد.
[3]. موارد صحیح بودن نیابت در جلد اوّل، مسائل «2136 تا 2139» بیان شد.
[4]. ولی گاه ممکن است این امر در شأن ذاکران، واعظان و خادمان مکتب اهل البیت(علیهم السلام) که مردم آنان را مظهر زهد و تقویٰ و پارسایی میدانند نباشد و بهتر از همه که موجب اجر و ثواب اخروی بیشتر و به قصد قربت نزدیکتر می‌باشد آن است که این امور را که نوعی تعظیم شعائر دینی و ترویج و نشر دین محسوب میشود به‌طور مجّانی انجام دهند و برپا کنندگان مجالس با رضایت خویش مال یا مبلغی را به آنان اهدا نمایند.
[5]. البتّه، سزاوار است بانیان محترم در فرض مذکور، مبالغی را به امام جماعت اهدا نمایند.