مسأله 1090. اگر انسان بدون اجازه و درخواست بدهکار ضامن شود یا در ضمانت خویش قصد مجانیّت داشته باشد، نمی‌تواند آنچه را ضمانت کرده و پرداخته، از وی (بدهکار) مطالبه نماید.
مسأله 1091. اگر کسی با اجازه یا درخواست بدهکار و بدون قصد مجانیّت ضامن شود که بدهی او را بدهد، دو صورت دارد:
الف. در قسم اوّل ضمانت[1] می‏تواند مقداری را که ضامن شده - حتّی قبل از پرداخت آن به طلبکار - از وی (بدهکار) مطالبه نماید؛[2]
ب. در قسم دوّم ضمانت،[3] فقط در صورتی می­تواند آنچه را ضمانت کرده از بدهکار مطالبه نماید که بدهی وی را پرداخته باشد.
مسأله 1092. اگر بدهکار در قسم اوّل ضمانت - که در مسألۀ «1072» ذکر شد - بدون اجازۀ ضامن، بدهی وی به طلبکار را بپردازد، نمی­تواند آنچه را پرداخته از ضامن مطالبه نماید.
مسأله 1093. اگر ضامن به جای جنسی که بدهکار شده با رضایت طلبکار جنس دیگری به وی بدهد، نمی‏تواند چیزی را که داده از بدهکار مطالبه نماید؛
پس اگر آنچه را ضمانت کرده، تعدادی سکّۀ طلای بهار آزادی بوده، ولی به جای آن، معادل قیمتش را به طلبکار پرداخته باشد، ضامن نمی­تواند از بدهکار پول مطالبه نماید؛ امّا اگر بدهکار راضی شود که پول بدهد اشکال ندارد.
مسأله 1094. اگر در قسم اوّل ضمانت - که در مسألۀ «1072» ذکر شد - طلبکار طلب خود را به ضامن ببخشد، به این معنا که وی را نسبت به بدهیش بری‌ء الذمّه نماید، ضامن نمی‏تواند آنچه را ضمانت کرده از بدهکار مطالبه نماید و اگر مقداری از آن را ابراء نماید، ضامن نمی‏تواند آن مقدار را از بدهکار مطالبه کند؛
امّا اگر طلبکار همه یا بخشی از طلب را بابت بدهی خمس یا زکات خود یا بابت صدقات و امثال آن (با فرض اینکه ضامن استحقاق شرعی دریافت آن را داشته باشد) حساب کند،[4] ضامن می‏تواند تمام آنچه را که با اجازه یا درخواست بدهکار ضمانت کرده از وی مطالبه نماید.
مسأله 1095. اگر ضامن آنچه را ضمانت کرده به طلبکار بپردازد و طلبکار بعد از دریافت، آن را به ضامن هدیه دهد (هبه نماید)، ضامن می‏تواند تمام آنچه را که با اجازه یا درخواست بدهکار ضمانت کرده از وی مطالبه نماید. در این حکم، فرقی بین قسم اوّل و دوّم ضمانت نمی­باشد.