پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » فقه برای غرب نشینان

فصل 6 ـ حج و زیارت خانه خدا ← → فصل 4 ـ نماز

فصل 5 ـ روزه

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) دراستقبال ماه مبارک رمضان خطابه ای خواند و ازجمله فرمود :
ایمردم!ماه خدا توأم بابرکت،رحمت و آمرزش به سوی شمارو آورده است.این ماه نزد خدا بافضیلت ترین ماههاست.روزها،شبهاو ساعت هایش ازهمه روزها و شبها و ساعت ها با فضیلت تر است.
این ماه، ماهی است که شما درآن ، به میهمانی خدا دعوت شده اید. و دراین ماه شما از اهل کرامت و بزرگواریقرار داده شده اید. نفس های شما درآن، ثواب تسبیح داردو خوابتان عبادت عملکردهایتان دران پذیرفته استو دعاهایتان درآن ماه مستجاب میباشد.پس خاد را بانیت های صادق و دلهای پاک بخوانید تاشما را به روزآن ماه و تلاوت قرآن ، موفق بفرماید زیرا شقی و شور بخت کسی است که ازآمرزش در این ماه بزرگ ، محروم باشد.
ای مردم!درهای بهشت دراین ماه به روی همه گشوده است پس ،از پروردگار خود بخواهید آن درها را دوباره به روی شمانبندد.
و درهای دوزخ و آتش به روی شما بسته شده است از پروردگار خود بخواهید که آنها رادوباره برای شما نگشاید.
شیطانها دراین ماه ، به غل و زنجیر کشیده شده اند ازپروردگارتان بخواهید تا دوباره آنها راسلطه نبخشد.
ای مردم!هر کس ازشما دراین ماه اخلاق خویش رازیبا کند آن،جوازی خواهد بود برای گذشت بر صراط که قدم هادرآنجا بلغزند و هر کس دراین ماه بر زیردستان و بردگان سبک گیرد خود حساب او را سبک فرماید .و هر کس درآن ،شر خود را از مردم ،باز دارد خدا به روز دیدار او، غضب و خشم ازوی باز دارد . هر کس یتیمی را در آن گرامی بدارد روز دیدار او، وی را گرامی میداردو هر کس دران صله رحم کند خدا در روز لقایش به او صله فرماید.وهر کس در آن ، آیه ای تلاوت نماید پروردگار،ثواب ختم قرآن راکه دردیگر ماهها خوانده است به او عطا فرماید.
و امام علی (علیه السلام) فرمود:برخی روزه دارهاهستند که جز تشنگی برایشان باقی نمی ماندو برخی قیام کنندگان و نمازگزاران ، جز رنج و خستگی چیزی دیگر عایدشان نمیشود.
و امام صادق (علیه السلام) فرمود:روزه، تنها خوداری از خوردن وآشامیدن نیست هرگاه روزه گرفتید زبانهایتان را از دروغ نگاه دارید و چشمهایتان را از آنچه خدا حرام فرموده ببندید،نزاع و کشمکش نکنیدبه یکدگر حسد نورزید،غیبت نکنید، فحش و ناسزا مگوئید،به یکدیگر ستم روا مدارید از بدگمانی،دشمنی،دروغ،زورگویی،غیبت،و سخن چینی بپرهیزید،نگران آخرت و منتظر و عده های الهی باشید و برای روز دیدار خدا،توشه بگیرید.
همواره،آرام،متین،خاضع و فروتن باشید و مانند بنده ای باشید که از مولای خویش میترسد و درعین حاله به لطف و مهرش امیدواراست (1) به جاست که من در اینجا همراه برخی استفتائات ویژه روزه،بعضی احکام آن را به یاد آورم:
مسئله98ـ خوردن و آشامیدن عمدیروزه را باطل میکند اما اگر از روی فراموشی باشدروزه صحیح است ،و چیری بر خورنده نیست.
مسئله99ـ باقی ماندن برجنابت درماه رمضان تاطلوع فجر ،روزه را باطل میکندپس کسی که درماه رمضان عمداً بدون غسل مانده و فجر طلوع کرده است،آن روز از به قصد مافی الذمه،واجب است امساک کند ولی بعداً باید روزهً آن روزرا باز به قصد مافیالذمه قضا نماید .اما مریضی که نتواند غسل کند تیمم می کند و روزه اش صحیح میباشد.
مسئله100ـ زن پس از قطع خون حیض و نفاس که میتوانسته قبل از طلوع فجر غسل کند و روزه بگیرد اگر اهمال کرده تا طلوع فجر ناپاک بماند روزه آن روزش باطل است و همانند بقاءعمدی بر جنابت میباشد و آن روز را از روی ادب امساک میکندو بعد،قضا به جا میآوردو اگر غسل ممکن نباشد باید تیمم نماید.
مسله101ـ بهتر است شخص روزه دار ،بلغم را که به فضای دهان آمده است فرو نبردهر چند که بلعیدن آن جایز باشد مثل آنکه با آب دهان قاطی شده باشد.
مسئله102ـ با محتلم شدن در روز ماه مبارک رمضان ،روزه باطل نمیشود اما او باید برای نماز ظهر و عصر، غسل کند اما به هر حال،جنابت و احتلام به روزه او ضرر ندارد.
مسئله103ـ شستن دهان و دندان با فرچه و خمیر،روزه باطل نمیکند مادام که آنچه در اثنای شستشو با آب دهان در آمیخته ،وارد معده نشود اما چیزی اندکی که با آب دهان درمی آمیزد ،کانعی ندارد.
مسئله104ـ اگر مسلمانی در شهر و یا کشوری زندگی میکند که در ازای روز و شب رد آنجا ،شش ماه است او باید به شهر و یا کشوری برود که بتواند روزه بگیرد و یا لااقل قضا کند و در صورت عدم امکان،باید عوض هر روز، یک چارک طعام به فقیری بدهد.
مسئله105ـ اگر مسلمانی در شهر و یا کشوری زندگی می کند که طول روز آن،بیست و سه ساعت و طول شب فقط یک ساعت است و یا به عکس ، بر او واجب است در حد توان روزه ماه مبارک رمضان را بگیرد و اگر ممکن نشد روزه ماه رمضان ، از او ساقط می شود اگر بعداً توانست قضا می کند هر چند با انتقال به یک شهر و یا کشور مجاور . و هر گاه قضا هم ممکن نشد برای روزه یک مد طعام برای فقیر بدهد. (2)
و اینک نمونه هاییاز فتوای آیت الله العظمی سیستانی دام ظله العالی.
مسصئله106ـ برخی مردمان به نیت خاصی وبه قصدسالها اقامت برای انجام کاری به کشوری میروند بی آنکه از وطن اصلی خود اعراض کرده باشند و پسی از انجام آن کار از کشور بیرون میروند تا هر جا که بخواهند بمانند و آنجا را وطن بگیرند نماز و روزه چنین مردمانی چگونه است ؟
چواب: نماز ها را تمام میخوانند و روزه را اگر یک ماه اقامت داشته اند میگیرند همچنان که در وطن اصلی چنین میکردند.
مسئله107ـ آیا ما میتوانیم به رصدهای فلکی و نظریه های نجومی اروپا را درشناخت ساعات فجر و ظهر ،طلوعو غروب آفتاب در طول سال و حتی ثانیه ها را هم ملحوظ میکنند؟
جواب:اگر از سخن آنان اطمینان حاصل شود میتوان به آن عمل کرد با علم به این که در تعیین زمان فجر در آنجا اختلاف وجود دارد پس کوششش باید عمل آید تا به رأی و نظر صحیح عمل شود.
مسئله108ـ در برخی کشورها چیدین روز آفتاب طلوع و یا غروب نمی کند نماز و روزه در این کشورها چگونه است؟
جواب :احتیاط واجب آن است که نماز را با اوقات نزدیکترین کشور و یا شهری که در بیست چهار ساعت دارای شب و روز میباشد تطبیق دهد و نمارهای پنجگانه را برابر اوقات شرعی آنجا بخواند هر چندبا قصد قربت مطلقه.
و اما روزه را باید به کشوری برود که بتواند روزه ماه رمضان را بگیرد که فضیلت بسیار دارد و اگر ممکن نشد در غیر ماه رمضان چنان کند و قضا به جا آورد.
مسئله 109ـ آیا یک مسلمان در ماه رمضان می تواند در کشور غیر اسلامی به غیر مسلمان اطعام کند؟
جواب: اشکالی ندارد.
مسئله 110ـ آیا تنفّس مصنوعی روزه را باطل می کند؟
جواب: اگر ماده ای که در تنفّس مصنوعی وارد بدن انسان می شود فقط از مجرای تنفّس باشد نه از راه معده، اشکال ندارد و روزه را باطل نمی کند.
مسئله 111ـ سرم و یا آمپول خوراکی که از رگ تزریق می شود روزه را باطل می کند اعم از این که مریض ناچار باشد و یا نباشد؟
جواب: در هر دو صورت باطل نمی کند.
مسئله 112ـ آیا استمناء در روز ماه رمضان روزه را باطل می کند؟ اعم از آنکه منی بیرون بیاید یا نه و کفاره آن چیست؟ وانگهی اگر چنان کاری را زنان انجا دهند حکم آن چیست؟
جواب: اگر به قصد انزال، استمنا کند و انزال هم بشود روزه باطل می شود و بر او قضا و کفاره واجب است (روزه دو ماه پی در پی و یا اطعام شصت فقیر) اما اگر استمناء کند و قصد انزال هم دشاته باشد لیکن منی خارج نشود او باید روزه آن روز را به قصد قربت مطلقه بگیرد آنگاه قضا هم بکند.
و اگر استمناء کند و قصد انزال نداشته باشد و عادت او هم چنان نبوده است که انزال بشود ولی احتمال انزال می داده و اتفاقاً منی هم خارج شود بر او واجب است قضا کند و کفاره واجب نمی شود.
و اما اگر بر خودش مطمئن بوده که منی خارج نخواهد شد از قضا منی بیرون آید نه قضا واجب می شود و نه کفاره و در این مسائل فرقی میان زن و مرد نیست.
مسئله 113ـ شخصی بدون آنکه بداند بقاء بر جنابت روزه را باطل می کند، روزه گرفته است روزه او چطور است؟
جواب: اگر نمی دانسته است که بقاء بر جنابت روزه را باطل می کند و یا اصلا به این معانی توجّه نداشته است روزه او صحیح است و قضا و کفاره ندارد.
مسئله 114ـ آیا اگر هلال در خاور زمین ثابت شود در باختر، هم به ثبوت می رسد و یا اگر هلال در آمریکا دیده شود در اروپا هم ثابت می شود؟ جواب: اگر هلال در خاور زمین ثابت شود برای باختر نشینان هم ثابت می شود به شرط آن که فاصله دو مکان از حیث عرض جغرافیایی زیاد نباشد اما اگر هلال در باختر ثابت شود لازم نیست در خاور هم ثابت گردد هر چند از طریق ماندن هلال در مکان نخست به زمان نسبتاً طولانی که با مکان دوم از جهت وقت طلوع و غروب آفتاب متفاوت است.
مسئله115ـ به نظرفقها کسی که روزه اش را در ماه رمضان با حرام باطل کرده است براو کفاره جمع ، واجب می شود و در عصر حاضر که برده آزاد کردن میسر کردن نیست و نظام برده داری از میان رفته وظیفه چیست؟
جواب: آزاد کردن برده در صورت عدم امکان ساقط می شود علاوه آنکه به نظر ما در صورت ابطا لروزه با فعل حرام کفاره جمع ، واجب نمی شود و خدا داناست.
در کتاب منهاج ااصالحین آمده است که اگر هلال در یک شهر دیده شود در صورت وحدت افق در شهرهای دیگر هم ثابت می شود به این معنی که با رؤیت هلال در آن شهر گویا در دیگر شهرها هم رؤیت شده است و شاید ابر و کوه وامثال آن مانع رؤیت بوده است ودر این جا چند سؤال پیش می آید که پاسخ می طلبد .
مسًله 116ـ آیا با رؤیت هلال در سرزمین های خاوری مثل ایران ،احساء، قطیف،کسورهای خلیج ،عراق ، سوریه لبنان، هلال در بلاد باختری مثل انگلستان ، فرانسه ، آلمان اگر مانعی مثل ابر ومه نباشد ،به ثبوت میرسد ؟
جواب: بلی ،رؤیت هلال در یک مکان که ملازم رؤیت در آن مکان هایی در باختر باشد که از حیث مکان با مکان نخست برابرند و عدم رؤیت فقط در اثر مانع بوده است هلال در هر دو مکان ثابت میشود مگر آن که عر ض جغرافیایی آنها بسیار متفاوت باشد.
مسئله117ـ به فرض اینکه ثبوت رویت هلال در شرق و خاور ملازم ثبوت آن در غرب وباختر باشد اگر هلال درنزد برخی علمای خاور زمین ثابت شود چنان امری می تواند حجت باشد بر کسی که در کشورهای باختری که ساکن است هر گاه او به سبب صاف نبودن هوا نتواند هلال را رؤیت کند؟ جواب: ثبوت رؤیت هلال نزد برخی علمای خاور زمین ،حجت بر مسلمانان باختری نمی شود مگر آنکه ثبوت هلال در خاور زمین موجب حصول اطمینان به رؤیت در دیگر جا ها شود ویا بینه ای بدون معارض در مورد ثبوت هلال در باختر ،تحقق یابد هر چنداز طریق حکم حاکم که در این صورت برابراطمینان ،عمل می کند.
مسئله 118ـ در برخی بلاد شرقی به استناد سخن عده ای شاهد که رؤیت هلال کرده انداول ماه نزد بعضی علما ثابت می شود با این ویژگی:

شهود هر چند سی تن باشند مثلآ در بلا د مختلف پراکنده مثل این که دو تن از اصفهان ،سه تن ازقم ،دو تن از یزد چهار تن ازکویت، پنج تن از بحرین ،دو نفراز أحساء،شش نفر از سوریه و همینطور.

افق در برخی سرزمینها ی باختری هم صاف بوده و امکان رؤیت در آنجا ها توسط مؤمنان ،امکان داشته باشد و مانعی از رؤیت نبوده است.

رصد خانه انگلستان اعلام کرده که دیدن هلال در امشب (مثلأ )در انگلستان بدون تلسکوب و چشم مسلح ممکن نیست اما فردا شب رویت بدون وسیله میسر می باشد.
حکم دراین مورد چیست ؟نظر مبارک را بفرما یید.
جواب: مهم آن است که انسان شخصأ به رؤیت هلال پیداکند و یا بینه شرعی بدون معارض بررؤیت هلال اقامه شود اما در حالات مذکوردر سؤال و امثال آنها ،غالبأ اطمینان حاصل نمی شود بلکه اطمینان به عدم رؤیت بیشتر است وحتی احتمال هست که شهادت و گواهی افراد بر پایه خیال و خطای چشم بوده باشد و خدا داناست.

1 بنگرید : مفاتیح الجنان ودیگر کتب حدیثی.
2 بنگرید : بخش فتاوای ویژۀ این فصل.
فصل 6 ـ حج و زیارت خانه خدا ← → فصل 4 ـ نماز
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français