کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (1)
جستجو در:
احکام خواندن قرائت و اذکار توسط مأموم ←
→ احکام دیگر نماز قضای پدر
نماز جماعت / احکام کلّی نماز جماعت
مسأله 1873. مستحب است انسان نمازهاى یومیّه را با جماعت بخواند. در روایات معتبره وارد است نماز با جماعت، بیست و پنج درجه افضل از نماز فرادیٰ است و این امر در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصاً براى همسایۀ مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را میشنود، بیشتر سفارش شده است.
همین طور، مستحب است سایر نمازهاى واجب را با جماعت بخوانند، ولی بنابر احتیاط واجب خواندن نماز طواف و نماز آیات در غیر خورشید و ماه گرفتگی به جماعت صحیح نمیباشد.
همچنین، اگر نماز امام و مأموم در نوع با هم مختلف باشند، به جماعت خواندن آن مشروع نیست. به عنوان مثال، اقتدای نماز یومیّه به نماز آیات یا نماز طواف و بر عکس آن صحیح نیست.
مسأله 1874. مستحب است انسان صبر کند که نماز را با جماعت بخواند و نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادیٰ که آن را طول بدهند، بهتر میباشد و نیز نماز جماعت از نماز اوّل وقت که فرادیٰ - یعنى تنها - خوانده شود بهتر است، ولى بهتر بودن نماز جماعت در غیر وقت فضیلت نماز، از نماز فرادیٰ در وقت فضیلت آن، معلوم نیست.
مسأله 1875. حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بىاعتنایى جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.
مسأله 1876. اگر امام یا مأموم بخواهد نماز فریضه را که با جماعت خوانده، دوباره با جماعت بخواند، دوباره خواندن آن رجاءً (به امید ثواب) مانعی ندارد، هرچند مستحب بودنش ثابت نیست و اقتدای مأمومی که نماز واجبش را نخوانده به امام جماعتی که برای بار دوّم نمازش را میخواند، رجاءً مانعی ندارد، ولی بنابر احتیاط واجب، مأموم نمیتواند به این نماز اکتفا نماید.[1]
مسأله 1877. کسى که در نماز به حدّى وسواس دارد که موجب باطل شدن نمازش میشود و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت میشود، باید نماز را با جماعت بخواند.[2]
مسأله 1878. اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، احتیاط مستحب است که نماز را به جماعت بخواند؛
البتّه، اگر امر و نهى پدر یا مادر از روى دلسوزی نسبت به فرزند باشد و مخالفتش موجب اذیّت آنان شود، مخالفت نمودن فرزند حرام میباشد.
مسأله 1879. وقتى که جماعت بر پا میشود، مستحب است کسى که نمازش را فرادیٰ خوانده، دوباره آن را با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده، نماز دوّم او کافى است.
مسأله 1880. موقعى که امام جماعت نماز یومیّه میخواند، هر کدام از نمازهاى یومیّه را میتوان به او اقتدا کرد.
مسأله 1881. نماز قضا را میتوان با جماعت خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند، مثلاً اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند، اشکال ندارد؛
البتّه، لازم است نماز قضایی که امام جماعت میخواند نماز قضای حتمی باشد. بنابراین، اگر امام جماعت قضاى نماز یومیّه خود یا شخص دیگرى را که قضا شدن آن نماز یقینى باشد میخواند، میتوان به او اقتدا کرد، ولى چنانچه نماز خود یا شخص دیگرى را احتیاطاً بهجا میآورد، اقتدا به او بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛ مگر آنکه نماز مأموم هم احتیاطى باشد و سبب احتیاط امام، سبب احتیاط مأموم نیز باشد؛
مثل آنکه هر دو به علّت احتمال در اشتباه مشترکی نسبت به قبله در نماز یا نمازهای قبل، آنها را دوباره میخوانند یا آنکه برای احتمال در نجس بودن آبی که مشترکاً از آن وضو گرفتهاند آن را دوباره میخوانند[3] و در مثالهای مذکور اگر مأموم علاوه بر جهت احتیاط امام، جهت یا جهات دیگری هم برای احتیاطش باشد، مثل اینکه احتمال میدهد در نماز رکنی را ترک کرده یا در مکان غصبی نماز خوانده باشد، باز هم میتواند در این نماز، به او اقتدا کند.
شایان ذکر است، اگر امام و مأموم (یا مأمومین) برای یک میّت نماز قضای احتیاطی میخوانند، لازم نیست سبب احتیاط همه یکی باشد و همین که به قصد بهجا آوردن نمازهای قضای آن میّت نماز بخوانند، کافی است.[4]
و نیز برای مأمومی که نمیداند نماز قضایی که امام جماعت میخواند قضای یقینی است یا قضای احتیاطی و احتمال عقلایی میدهد که نماز امام قضای یقینی است، تحقیق واجب نیست.
مسأله 1882. مأمومی که نماز قضای احتیاطی میخواند (یعنی بنابر احتیاط واجب یا احتیاط مستحب، نماز قضا میخواند)، نمیتواند بنابر احتیاط لازم، واسطۀ اتّصال در صفوف نماز جماعت باشد، مگر برای کسی که نماز قضای احتیاطی میخواند و شبیه خودش در جهت احتیاط میباشد یا آنکه امام جماعت و مأمومین همه برای یک میّت نماز قضا بخوانند، که توضیح هر دو مورد در مسأله قبل بیان شد.
شایان ذکر است، مأمومی که میخواهد نماز قضا بخواند و نمیداند نماز کسانی که واسطۀ اتّصال او به امام جماعت هستند نماز قضای یقینی است یا نماز قضای احتیاطی، ولی احتمال عقلایی میدهد که نماز آنان یقینی است، لازم نیست از آنان سؤال کند یا در این مورد تحقیق و تفحّص نماید.
مسأله 1883. فرد نمیتواند نماز مستحبی را که از ابتدا مستحب بوده به جماعت بخواند (البتّه این حکم در بعضی از موارد بنابر احتیاط واجب است)، ولى نماز استسقاء - که براى آمدن باران خوانده میشود - را میتوان با جماعت خواند. همچنین، میتوان نمازى را که واجب بوده و به جهتى مستحب شده، با جماعت خواند؛ مانند نماز عید فطر و قربان که در زمان حضور امام† واجب بوده و به علّت غایب شدن ایشان مستحب میباشد.
مسأله 1884. اگر انسان نداند نمازى را که امام میخواند نماز واجب یومیّه است یا نماز مستحب، نمیتواند به او اقتدا کند.
همین طور، مستحب است سایر نمازهاى واجب را با جماعت بخوانند، ولی بنابر احتیاط واجب خواندن نماز طواف و نماز آیات در غیر خورشید و ماه گرفتگی به جماعت صحیح نمیباشد.
همچنین، اگر نماز امام و مأموم در نوع با هم مختلف باشند، به جماعت خواندن آن مشروع نیست. به عنوان مثال، اقتدای نماز یومیّه به نماز آیات یا نماز طواف و بر عکس آن صحیح نیست.
مسأله 1874. مستحب است انسان صبر کند که نماز را با جماعت بخواند و نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادیٰ که آن را طول بدهند، بهتر میباشد و نیز نماز جماعت از نماز اوّل وقت که فرادیٰ - یعنى تنها - خوانده شود بهتر است، ولى بهتر بودن نماز جماعت در غیر وقت فضیلت نماز، از نماز فرادیٰ در وقت فضیلت آن، معلوم نیست.
مسأله 1875. حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بىاعتنایى جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.
مسأله 1876. اگر امام یا مأموم بخواهد نماز فریضه را که با جماعت خوانده، دوباره با جماعت بخواند، دوباره خواندن آن رجاءً (به امید ثواب) مانعی ندارد، هرچند مستحب بودنش ثابت نیست و اقتدای مأمومی که نماز واجبش را نخوانده به امام جماعتی که برای بار دوّم نمازش را میخواند، رجاءً مانعی ندارد، ولی بنابر احتیاط واجب، مأموم نمیتواند به این نماز اکتفا نماید.[1]
مسأله 1877. کسى که در نماز به حدّى وسواس دارد که موجب باطل شدن نمازش میشود و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت میشود، باید نماز را با جماعت بخواند.[2]
مسأله 1878. اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، احتیاط مستحب است که نماز را به جماعت بخواند؛
البتّه، اگر امر و نهى پدر یا مادر از روى دلسوزی نسبت به فرزند باشد و مخالفتش موجب اذیّت آنان شود، مخالفت نمودن فرزند حرام میباشد.
مسأله 1879. وقتى که جماعت بر پا میشود، مستحب است کسى که نمازش را فرادیٰ خوانده، دوباره آن را با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده، نماز دوّم او کافى است.
مسأله 1880. موقعى که امام جماعت نماز یومیّه میخواند، هر کدام از نمازهاى یومیّه را میتوان به او اقتدا کرد.
مسأله 1881. نماز قضا را میتوان با جماعت خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند، مثلاً اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند، اشکال ندارد؛
البتّه، لازم است نماز قضایی که امام جماعت میخواند نماز قضای حتمی باشد. بنابراین، اگر امام جماعت قضاى نماز یومیّه خود یا شخص دیگرى را که قضا شدن آن نماز یقینى باشد میخواند، میتوان به او اقتدا کرد، ولى چنانچه نماز خود یا شخص دیگرى را احتیاطاً بهجا میآورد، اقتدا به او بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛ مگر آنکه نماز مأموم هم احتیاطى باشد و سبب احتیاط امام، سبب احتیاط مأموم نیز باشد؛
مثل آنکه هر دو به علّت احتمال در اشتباه مشترکی نسبت به قبله در نماز یا نمازهای قبل، آنها را دوباره میخوانند یا آنکه برای احتمال در نجس بودن آبی که مشترکاً از آن وضو گرفتهاند آن را دوباره میخوانند[3] و در مثالهای مذکور اگر مأموم علاوه بر جهت احتیاط امام، جهت یا جهات دیگری هم برای احتیاطش باشد، مثل اینکه احتمال میدهد در نماز رکنی را ترک کرده یا در مکان غصبی نماز خوانده باشد، باز هم میتواند در این نماز، به او اقتدا کند.
شایان ذکر است، اگر امام و مأموم (یا مأمومین) برای یک میّت نماز قضای احتیاطی میخوانند، لازم نیست سبب احتیاط همه یکی باشد و همین که به قصد بهجا آوردن نمازهای قضای آن میّت نماز بخوانند، کافی است.[4]
و نیز برای مأمومی که نمیداند نماز قضایی که امام جماعت میخواند قضای یقینی است یا قضای احتیاطی و احتمال عقلایی میدهد که نماز امام قضای یقینی است، تحقیق واجب نیست.
مسأله 1882. مأمومی که نماز قضای احتیاطی میخواند (یعنی بنابر احتیاط واجب یا احتیاط مستحب، نماز قضا میخواند)، نمیتواند بنابر احتیاط لازم، واسطۀ اتّصال در صفوف نماز جماعت باشد، مگر برای کسی که نماز قضای احتیاطی میخواند و شبیه خودش در جهت احتیاط میباشد یا آنکه امام جماعت و مأمومین همه برای یک میّت نماز قضا بخوانند، که توضیح هر دو مورد در مسأله قبل بیان شد.
شایان ذکر است، مأمومی که میخواهد نماز قضا بخواند و نمیداند نماز کسانی که واسطۀ اتّصال او به امام جماعت هستند نماز قضای یقینی است یا نماز قضای احتیاطی، ولی احتمال عقلایی میدهد که نماز آنان یقینی است، لازم نیست از آنان سؤال کند یا در این مورد تحقیق و تفحّص نماید.
مسأله 1883. فرد نمیتواند نماز مستحبی را که از ابتدا مستحب بوده به جماعت بخواند (البتّه این حکم در بعضی از موارد بنابر احتیاط واجب است)، ولى نماز استسقاء - که براى آمدن باران خوانده میشود - را میتوان با جماعت خواند. همچنین، میتوان نمازى را که واجب بوده و به جهتى مستحب شده، با جماعت خواند؛ مانند نماز عید فطر و قربان که در زمان حضور امام† واجب بوده و به علّت غایب شدن ایشان مستحب میباشد.
مسأله 1884. اگر انسان نداند نمازى را که امام میخواند نماز واجب یومیّه است یا نماز مستحب، نمیتواند به او اقتدا کند.
[1]. همچنین، امام جماعتی که میخواهد نمازش را در دو مکان، مثلاً اوّل در مسجد و بعد در مدرسه بخواند، اگر نماز را به نیّت فرادیٰ در مسجد بخواند و مأمومین به او به قصد نماز جماعت اقتدا نمایند، سپس آن نماز را در مدرسه به نیّت جماعت بخواند، مشروعیّت آن ثابت نیست و حکم صورت مذکور در مسأله را دارد.
[2]. در خواندن نماز به جماعت، حکمی را که در مسألۀ «1892» ذکر میشود، مراعات نماید.
[3]. همچنین، اگر دو نفر مثلاً شک در صحّت تلفظ (ض) در «غیر المغضوب علیهم و لا الضالّین» داشته باشند و یکی بودن کیفیّت دو تلفّظ معلوم نباشد، طوری که احتمال دارد یکی از آنها حرف را صحیح ادا کرده و دیگری غلط ادا کرده باشد، در این صورت، اقتدای یکی به دیگری محلّ اشکال است؛ امّا اگر ادای حرف (ض) به یک کیفیّت از هر دو نفر معلوم باشد، ولی هر دو نفر شک در صحّت این نوع تلفّظ داشته باشند و بخواهند نمازشان را احتیاطاً دوباره بخوانند، اقتدای آنها به هم مانعی ندارد.
[4]. البتّه، لازم است علاوه بر رعایت سایر شرایط صحیح بودن نماز جماعت، شرایط صحّت نماز قضا نیز رعایت گردد؛ مثلاً اگر متوفّیٰ یک شبانهروز نماز قضا داشته باشد و امام، نماز قضای ظهر میّت مذکور را بخواند و مأموم، نماز قضای عصر همان روز او را بخواند، یا امام نماز قضای مغرب وی و مأموم نماز قضای عشای همان شب او را بخواند، نماز مأموم صحیح نیست.