پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » فقه برای غرب نشینان

لیست نام برخی ماهی های فلس دار و حلال ← → باب دوم : معاملات ـ فصل 11 ـ مسائل متفرقه

لیست مواد خوراکی حرام و لیست نام برخی ماهی های فلس دار و حلال

شریعت مقدس اسلام خوردن تعدادی از خوردنی ها و نوشیدنی ها را بر مسلمانان حرام کرده است. و چون شرکتها و مؤسسه غیر اسلامی و سازنده انواع مواد غذایی طبعاً خود را متعهد نمی دانند و از وارد کردن آن مواد حرام در تولیداتشان خودداری نمی کنند شایسته است که مسلمانان ضمن رعایت حدود شرعی، از تولیدات و کنسروهای ساخته شده به وسیله غیر مسلمانان اجتناب کنند و در ذیل، برخی اطلاعاتی را که در زمینه مواد خوراکی حرام به دست آورده ایم به خوانندگان تقدیم می داریم و ترجیح دادیم که در آن باره سخن را طولانی نکنیم تا مسلمانی که گرفتار زندگی های مغرب زمین است در حد امکان به مشکل برنخورد زیرا شریعت اسلام با دقّت و سخت گیری هایی که احیاناً دارد در عین حال سهل و آسان باقی بماند. نخست تذکر دو نکته مهم، سودمند است:

1-
برخی مواد اولیه که در ترکیب قسمتی از خوردنی ها و نوشیدنی ها وارد می شوند گاهی در اثر تحولات شیمیایی، خصوصیت اولیه خود را به طور کلی از دست می دهند، طوری که عرفاً مواد جدید به حساب می آیند و همین دگرگونی، آنها را اگرچه در اصل حرام بوده اند از حرمت بیرون می آورد، و این همان استحاله ای است که در رساله عملیه عنوان شده و یکی از مطهّرات و پاک کننده ها به حساب می آید. مثلاً یک ماده اصلی حیوانی که خوردن آن حرام می باشد، اگر به ماده دیگری تحول پیدا کنند حلال می گردد.

2-
در اینجا مواد اولیه ای وجود دارد که در صنعت غذایی مورد استفاده اند و درباره آن احتمال داده می شود که قسمتی از آنها حلال و قسمتی دیگر حرام می باشد، در این صورت با نبود علم و یقین به اصل این ماده، جستجو واجب نیست و خوردن چنین ماده مشکوک جایز است (این حکم در مورد گوشت که در تذکیه و عدم آن، شک داریم صادق نمی باشد).
مثلاً اگر در ترکیب بعضی از کنسروها، ماده (Mono et diglycerides) که ممکن است از روغن حیوانی گرفته شده و احتمال هم دارد که از روغن نباتی به دست آمده باشد، در اینجا مادامی که یقین نکنیم که از روغن حیوانی گرفته شده است، پرس و جو از حقیقت آن واجب نیست و آن محکوم به حلـّیّت است و اکنون برخی اطلاعات مربوط به مواد حرام را که به معنای انگلیسی و فرانسوی آنها هم احیاناً اشاره خواهیم کرد یادآوری می کنم.
روغن های حیوانی و نباتی:
دو کلمه (Shortening) و (Fat) انگلیسی و واژه (grasses Matieres) فرانسوی به معنای روغن و یا چربی است و معمولاً بر حسب عرف، به روغن های آمیخته با چند نوع روغن حیوانی اطلاق می گردد که به آن مخلوط، به نسبت معینی روغن نباتی هم احیاناً اضافه می شود.
البته روغن گرفته گرفته شده از خوک در انگلیسی (Lard) و در فرانسه (Saindoux) نام دارد.
در مورد برخی محصولات آمریکایی عبارت:
(Vegetable shortening)
دیده می شود که معادل عربی آن سَمن نباتی یا دُهن نباتی (روغن نباتی) است. این جمله، اطمینان بخش است زیرا برابر قانون آمریکا شرکت های تولیدی، کافی است که هشتاد تا نود درصد از روغن نباتی استفاده کرده و بقیه را روغن حیوانی قاطی کنند و با این وجود اسم آن، روغن نباتی است.
واما جمله ای که بیشتر موجب اطمینان است عبارت است از:
Pure vegetable shortening یا Pure vegetable Ghee
و آن به معنای روغن نباتی خالص است.
در حالی که روغن نباتی خالص به (Pure vegetable oil) تعبیر می کنند. و سودمند است به این نکته اشاره کنم که روغن نباتی در اصل روغنی است مایع و لکن آن را با هیدروژن غنی می کنند تا از مایع بودن به جامد تبدیل می شود.
و اما کره یا روغن برگرفته از شیر که به انگلیسی (Butter) وبه فرانسه (Beurre) گفته می شود و کره ای که در بازارها عرضه می شود فقط کره برگرفته از شیر است آنها اشکال ندارند و نوعی دیگر هم وجود ندارد.
اما انواع پنیرها:
در ساختن آنها روغن خوک وارد نمی شود آنگونه که برخی می پندارند اما در به عمل آوردن آن، از مایه بهره می گیرند و آن چیزی است که از معده برخی حیوانات مثل گاو، گوساله و خوک گرفته می شود و در انگلیسی به آن (Pepsin)، (Renin)، (Rennen) و در فرانسه: (Presure) گفته می شود.
و مایه خوک حرام است. اما مایه به دست آمده از گاو و یا گوساله مردار و تذکیه نشده هرچند دراصل پاک است و استعمال آن جایز می باشد ولی ظرف آن (شکمبه، سیرابی) با ملاقات آن نجس می شود. چون سایر اعضای حیوان مرطوب و خیس بوده است. اگر ندانیم که ظرف متنجّس، در ساختن پنیر، مورد استفاده قرار گرفته مانعی از خوردن آن نیست و شایسته است که به انواع دیگری از آنچه که در ساختن پنیر مورد استفاده قرارمی گیرد توجه کرد که برخی از آنها نباتی و برخی دیگر شیمیایی (آنزیم میکربی) است. و در حلـّیّت و پاکی آنها تردیدی نیست و هنگامی که در ماده به کار رفته در ساختن چنین پنیرهایی شک و تردید کنیم که آیا از مایه طبیعی حرام و یا ناپاک تهیه شده و یا دیگر اشیاء بنابر حلـّیّت آن، می گذاریم، اما ژله ای که در ساختن ژلاتین مورد استفاده قرار می گیرد آن نیز ماده ای است از اصل حیوانی. اما می ماند سؤال از نوع خاصی از ژله که در ساختن آن برخی ماده ها که از نباتات و گیاهان دریایی به دست می آید به کار می رود. اما نوشابه های گازداری که دارای الکل نمی باشند مانند کوکا کولا، پپسی کولا، سون آپ و کانادا درای، در آنها هیچ گونه ماده حیوانی و یا الکلی به کار نرفته است.
در اینجا تذکر دو نکته مهم است:
الف - در تهیّه این لیست به طور اساسی به سخنان دکتر احمد حسین صقر رئیس دانشگاه شرق و غرب در شیکاگو، آمریکا، اعتماد کرده ایم.
ب – در فراهم کردن این ستون به منابع ذیل مراجعه شده است:

1-
موسوعه ای درعلوم طبیعی، ادوارد غالب (ج 1 و2) بیروت 1965 – 1966.

2-
Le Guide marabout de la peche en mer Michel van Havre -1982 - FRANCE.

3-
Les Poissons Deau Douce - Jiri Cihar 1976 FRANCE.

4-
Guide des Poissons D'eau Douce et Pe'che Bent J. Muvs et Preben Dahistrom 1981 - SUISSE.

5-
Encyclopedie Illustree des Poissons Stanislav Frank PARIS.

6-
Encyclopedie du Monde Animal Tome 4 (Les Poissons 1 et Les reptiles) Maurice Burton. Bibliotheque Marabout PARIS.
لیست نام برخی ماهی های فلس دار و حلال ← → باب دوم : معاملات ـ فصل 11 ـ مسائل متفرقه
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français