مسأله 2136. بعد از مرگ انسان، می‌شود نماز و عبادت‌‌های دیگری را که در زمان حیاتش به‌جا نیاورده، شخص دیگری به‌جا آورد که به او «نایب» می‌گویند و عمل او را «نیابت» می‌نامند و فردی که عمل به نیابت از او انجام می‌شود «مَنوبٌ عَنْه» نامیده می‌شود.
همچنان که نیابت تبرّعی (به‌طور مجانی) صحیح است، نیابت با اجاره یا جُعاله یا شرط ضمن عقد و مانند آن نیز صحیح می‌باشد. بنابراین، بعد از وفات انسان، می‌شود برای نماز و عبادت‌‌های دیگر او که در زندگی به‌جا نیاورده، دیگری را اجیر کنند، یعنی به او اجرت بدهند که آنها را به‌جا آورد که به چنین نماز یا عبادتی، «نماز استیجاری» یا «عبادت استیجاری» گفته می‌شود.
مسأله 2137. نیابت از اموات در واجبات و مستحبات جایز است، مانند اینکه فرد به نیابت از پدرش یا مادرش یا شخص دیگری که از دنیا رفته، نماز قضا یا مستحبی بخواند یا روزۀ قضا یا مستحبی بگیرد یا حجّ واجب یا مستحبی یا عمره به‌جا آورد یا به نیابت آنها قبر پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و قبور ائمّه هدیٰ(علیهم السلام) را زیارت نماید.
مسأله 2138. نیابت از افراد زنده در واجبات جایز نیست، هرچند فرد مورد نیابت، از انجام عمل عاجز باشد؛ مگر در حج، به تفصیلی که در جلد دوم فصل حج، احکام مربوط به حجّ نیابتی خواهد آمد.
مسأله 2139. نیابت از افراد زنده، در بعضی از مستحبات عبادی، مانند حج و عمره و طواف و نماز مربوط به آن از طرف کسی که در شهر مکّه حضور ندارد و زیارت قبر پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و قبور امامان(علیهم السلام) و نماز زیارتی که بعد از آن خوانده می‌شود جایز است؛ بلکه نیابت از افراد زنده در همۀ مستحبات - رجاءً و بدون قصد ورود - جایز می‌باشد.
مسأله 2140. در مواردی که نیابت از طرف افراد زنده جایز است، فرقی نیست که نیابت، تبرّعی و به‌طور مجانی باشد یا با اجاره یا جُعاله یا مانند آن باشد. بنابراین، انسان می‌تواند برای انجام بعضی از کارهای مستحبی مثل حج و عمره و زیارت از طرف زندگان در مقابل دریافت اجرت، اجیر شود.
مسأله 2141. اهدای ثواب عمل در مستحبات و واجبات به مؤمنین و مؤمنات، ارحام - خصوصاً والدین - و غیر ارحام، به صورت فردی یا گروهی - مثلاً شهدا، علما - جایز، بلکه مستحب است و نیز انسان می‌تواند کار مستحبی یا واجب را برای خودش انجام دهد، سپس ثواب آن عمل را برای مردگان یا زندگان هدیه نماید. این حکم، شامل اهدای ثواب عمل به حضرات معصومین(علیهم السلام) نیز می‌شود.
شایان ذکر است، اهدای ثواب موجب نمی‌شود واجباتی که بر عهدۀ مردگان یا زندگان بوده، از عهده و ذمّۀ آنان ساقط شود.