کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (2)
جستجو در:
شک در پولکدار بودن ماهی یا تذکیۀ آن ←
→ الف. خوراکی‌ها (حیوانات)
1. آبزیان / آبزیان حلال و حرام
مسأله 1330. تمام دوزیستان و حیوانات دریازی به جز «ماهیهای پولکدار»[1] و «میگو»،[2] حرام گوشت میباشند.
بنابراین، اقسام مختلف خرچنگ، شاه میگو (لابِستر)،[3] تمساح، لاکپشت، قورباغه، وَزَغ، اسفنج دریایی، صدف، حلزون دریایی، ستارۀ دریایی، عروس دریایی، شقایق دریایی، توتیای دریایی، هیدر، هشت‌پا و سایر نرم‌تنان دریایی حرام گوشت هستند.
ماهیهای بدون پولک یا ماهی‌هایی که دارای شبه پولک (پولکهای میکروسکپى که با چشم معمولى و غیر مسلّح قابل مشاهده نیست)[4] هستند، حرام گوشت میباشند.
بنابراین، خوردن مارماهی،[5] بادکنک ماهی،[6] گربه ماهی،[7] ماهی یال اسبی، لب لوله ماهی، نی ماهی، ماهی مرکّب، شیشه ماهی، میگو ماهی، خار پشت ماهی لب منقاری، خورشید ماهی اقیانوسی و مانند آنها که بدون پولک هستند، حرام است.
همچنین، خوردن پُو ماهی (سفره ماهی)،[8] رامک ماهی،[9] کوسه ماهی،[10] گربه کوسه ماهی،[11] سپر ماهی،[12] سوس ماهی، شبه سوس خالدار که دارای شبه پولک هستند،[13] حرام میباشد.
کلّیّه پستانداران دریایی مانند نهنگ، وال، دلفین، خوک دریایی، گراز دریایی، شیر دریایی حرام گوشت هستند، حتّی حیواناتی که همنام حیوانات خشکزی حلال گوشت میباشند مثل اسب آبی و گاو آبی، حرام گوشت محسوب می‌شوند.[14]
مسأله 1331. ماهیها، چنانچه تمام بدن یا قسمتی از بدن آنها دارای پولک‌هایی باشد که با چشم معمولی قابل مشاهده است - هرچند به جهت عارضهای مثل سست بودن پولکها یا برخورد آنها با تور ماهی‌گیری و مانند آن تمام پولکهایش ریخته باشد - حلال گوشت هستند و چنانچه زنده از آب گرفته شوند، خوردن آنها حلال است.[15]
بنابراین، خوردن ماهیان ذیل[16] که دارای پولک[17] میباشند، حلال است:
(هَوور، طلال)،[18] (هوور مسقطی، شیر ماهی،[19] گیدَر،[20] زرده، بچّه زرده، قُبــاد)[21](حــلوا ســفید)[22] از خانــوادۀ تون ماهــیان؛ سرخو ماهیــان؛[23] سنگــسر ماهیان؛[24] کپور ماهیان؛[25] کفال ماهیان؛[26] شوریده ماهیان؛[27] هامور ماهیان؛[28] گیش ماهیان؛[29] شانک ماهیان؛[30] شِهری ماهیان؛[31] اردک ماهیان؛[32] شُگ ماهیان دریای خزر؛[33]
شُگ ماهیان خلیج فارس و دریای عمّان؛[34] پنج زاری ماهیان؛[35] آزاد ماهیان.[36]
همین طور، ماهی «تیلاپیا» دارای پولک بوده و حلال محسوب میشود.[37]
بنابراین، اقسام مختلف خرچنگ، شاه میگو (لابِستر)،[3] تمساح، لاکپشت، قورباغه، وَزَغ، اسفنج دریایی، صدف، حلزون دریایی، ستارۀ دریایی، عروس دریایی، شقایق دریایی، توتیای دریایی، هیدر، هشت‌پا و سایر نرم‌تنان دریایی حرام گوشت هستند.
ماهیهای بدون پولک یا ماهی‌هایی که دارای شبه پولک (پولکهای میکروسکپى که با چشم معمولى و غیر مسلّح قابل مشاهده نیست)[4] هستند، حرام گوشت میباشند.
بنابراین، خوردن مارماهی،[5] بادکنک ماهی،[6] گربه ماهی،[7] ماهی یال اسبی، لب لوله ماهی، نی ماهی، ماهی مرکّب، شیشه ماهی، میگو ماهی، خار پشت ماهی لب منقاری، خورشید ماهی اقیانوسی و مانند آنها که بدون پولک هستند، حرام است.
همچنین، خوردن پُو ماهی (سفره ماهی)،[8] رامک ماهی،[9] کوسه ماهی،[10] گربه کوسه ماهی،[11] سپر ماهی،[12] سوس ماهی، شبه سوس خالدار که دارای شبه پولک هستند،[13] حرام میباشد.
کلّیّه پستانداران دریایی مانند نهنگ، وال، دلفین، خوک دریایی، گراز دریایی، شیر دریایی حرام گوشت هستند، حتّی حیواناتی که همنام حیوانات خشکزی حلال گوشت میباشند مثل اسب آبی و گاو آبی، حرام گوشت محسوب می‌شوند.[14]
مسأله 1331. ماهیها، چنانچه تمام بدن یا قسمتی از بدن آنها دارای پولک‌هایی باشد که با چشم معمولی قابل مشاهده است - هرچند به جهت عارضهای مثل سست بودن پولکها یا برخورد آنها با تور ماهی‌گیری و مانند آن تمام پولکهایش ریخته باشد - حلال گوشت هستند و چنانچه زنده از آب گرفته شوند، خوردن آنها حلال است.[15]
بنابراین، خوردن ماهیان ذیل[16] که دارای پولک[17] میباشند، حلال است:
(هَوور، طلال)،[18] (هوور مسقطی، شیر ماهی،[19] گیدَر،[20] زرده، بچّه زرده، قُبــاد)[21](حــلوا ســفید)[22] از خانــوادۀ تون ماهــیان؛ سرخو ماهیــان؛[23] سنگــسر ماهیان؛[24] کپور ماهیان؛[25] کفال ماهیان؛[26] شوریده ماهیان؛[27] هامور ماهیان؛[28] گیش ماهیان؛[29] شانک ماهیان؛[30] شِهری ماهیان؛[31] اردک ماهیان؛[32] شُگ ماهیان دریای خزر؛[33]
شُگ ماهیان خلیج فارس و دریای عمّان؛[34] پنج زاری ماهیان؛[35] آزاد ماهیان.[36]
همین طور، ماهی «تیلاپیا» دارای پولک بوده و حلال محسوب میشود.[37]
[1]. به پولک، «فَلْس» نیز گفته میشود.
[2]. «میگو» که در زبان عربی «إربیان» یا «روبیان» و به انگلیسی «Shrimp» نامیده میشود.
[3]. «شاه میگو» که در زبان عربی «أمّ الروبیان» و به انگلیسی «Lobster» نامیده میشود، عرفاً از خانوادۀ خرچنگها است و خوردن آن حرام میباشد. بنابراین، خوردن انواع مختلف خرچنگِ پهن (گِرد)، خرچنگ دراز دریایی (شاه میگوی آب شور) و خرچنگ دراز آب شیرین (شاه میگوی آب شیرین) حرام میباشد.
[4]. شبه پولکها یا پولکهای میکروسکپی (Placiod scales) که بدن بسیاری از ماهیان غضروفی مانند کوسه ماهیها، سفره ماهیهارا پوشانده، عرفاً پولک محسوب نمیشوند.
[5]. مارماهی زرد، مارماهی پوزه کند، مارماهی تیز دندان.
[6]. بادکنک ماهی صاف، بادکنک ماهی زیتونی، بادکنک ماهی قهوهای.
[7]. اسبله، گربه ماهی خاکی، گربه ماهی بزرگ.
[8]. پوی دُم پَری، پوی پلنگی، پوی گزنده، پوی دوخار، پوی چهار گوش.
[9]. رامک خالدار، رامک خط کمانی، رامک مخطّط.
[10]. کوسه ماهی درنده، کوسه چاک لب، کوسه باله سیاه، کوسه چانه سفید، کوسه ببری، کوسه نوک تیز، کوسه دراز دم، کوسه سر چکشی، کوسه گورخری، کوسه قلاّب دندان، کوسه ارّهای.
[11]. گربه کوسه لکّهدار، گربه کوسه عربی.
[12]. سپر ماهی برقی ایرانی، سپر ماهی دو پوزه.
[13]. همان طور که بیان شد شبه پولکها یا پلاکوئیدها، عرفاً «پولک و فلس» محسوب نمیشوند.
[14]. شایان ذکر است، پرندگان دریایی، حکم سایر پرندگان را دارند که احکام آن در بخش «پرندگان» ذکر می‌گردد.
[15]. شایان ذکر است، احکام کامل صید ماهی و میگو در مسائل «1322 تا 1328» ذکر شد.
[16]. اسامی مذکور از الفقه للمغتربین و استفتائات معظّم له و اطلس فقهی ماهیان ایران، مؤسّسۀ موضوع‌شناسی قم و مشورت با جمعی از اهل خبره و فنّ انتخاب شده است. به جهت رعایت اختصار، در اکثر موارد (غیر از خانواده تون ماهیان) اسامی ماهیان حلال در پاورقی ذکر شده و در متن، بسنده به نام خانوادۀ ماهیان شده است.
[17]. به پولک، «فَلْس» نیز گفته میشود.
[18]. دارای فلسهای شانهای.
[19]. پولکهای این ماهی ظریف و سست هستند و در زمان صید با تماس با دست، تور و مانند آن می‌ریزند.
[20]. زرد باله نیز نامیده میشود.
[21]. دارای فلسهای دایرهای در ناحیۀ سینه.
[22]. معروف به زُبیدی، دارای فلسهای دایرهای.
[23]. (سرخو معمولی، سرخو کج پولک، سرخو چشم درشت، سرخو خونی، سرخو پنج خط، سرخو هشت خط، سرخو مخطّط زرد، سرخو زرد خال سیاه، سرخو بنگالی، سرخو قهوای، سرخو حرّا، سرخو مالاباری) دارای فلس شانهای.
[24]. (سنگسر معمولی، سنگسر مُخطّط، سنگسر شش خط، سنگسر چهار لکه، خنّو زرد باله، خنّو گوش قرمز، خنّو لیمویی، خنّو خال سیاه، خنّو خاکستری) دارای فلسهای شانهای.
[25]. (کپور معمولی، کپور سر گنده، کپور نقرهای {فیتو فاگ}، کپور علف‌خوار {آمور}، ماهی سفید دریای خزر، ماهی سفید رودخانهای {عروس ماهی}، ماش ماهی) دارای فلسهای دایرهای.
[26]. (کفال خاکستری، کفال طلایی، کفال پوزه باریک، بیاح) دارای فلسهای دایرهای.
[27]. (شوریده، شبه شوریده چشم درشت، میش ماهی، میش ماهی منقوط، مُشکو سیاه، مُشکو لکّهدار) دارای فلسهای دایرهای.
[28]. (هامور معمولی، هامور سیاه، هامور لکّه زیتونی منقوط، هامور منقوط قهوهای، هامور پنج نواری، هامور مالاباری، هامور خاکی، هامور خط شکسته، هامور خال نارنجی) دارای فلسهای شانهای.
[29]. (گیش دهان سفید، گیش بال افشان، گیش طلایی، گیش زرد خط، گیش خال سفید، گیش درخشان، گیش دراز باله، گیش باله سیاه، گیش گوش سیاه، گیش چشم درشت، گیش شکم شیاری، گیش بزرگ، گیش پهن، گیش ریز، گیش میگویی، حلوا سیاه) دارای فلسهای دایرهای.
[30]. (شانک دو نواری، شانک زرد باله، سیم دندان نما، کوپَر، صُبیتی) دارای فلسهای شانهای.
[31]. (شِهری معمولی، شهری گوش قرمز، شهری دراز صورت قهوه ای، شهری دم زرد) دارای فلسهای شانهای.
[32]. اردک ماهی، دارای فلسهای دایرهای.
[33]. (شگ ماهی دریای خزر، شگ ماهی چشم درشت، شگ ماهی مهاجر، کیلکای معمولی، کیلکای چشم درشت) دارای فلسهای دایرهای.
[34]. (صُبور، ساردین پهلو طلایی، ساردین دم سیاه، ساردین رنگین کمان، ساردین روغنی، شمسک بزرگ، شمسک کوچک، گواف رشته دار، گواف کوچک) دارای فلسهای دایرهای.
[35]. (پنج زاری کج پوزه، پنج زاری بزرگ، پنج زاری باله نارنجی، پنج زاری مزیّن، پنج زاری خال پشت) دارای فلسهای دایرهای.
[36]. (ماهی آزاد، ماهی آزاد دریای خزر، قزل آلا یا قزل خال قرمز، قزل رنگین کمان و... ) دارای فلسهای دایرهای.
[37]. ماهی تیلاپیا (Tila pia) از گروه سوف ماهیان خانوادۀ سیکلیدها بوده و دارای فلسهای شانهای میباشد.