مسأله 42. در معاملۀ نسیه‌ای که دو طرف معامله، کالای وزنی و پیمانه‌ای نمی‌باشد، مثلاً کالاهای عددی یا متری در مقابل هم خرید و فروش شده و طاق زده می‌شوند، با جمع شدن دو شرط، معامله بنابر احتیاط واجب ربا و حرام است:
الف. کالاهای دو طرف معامله، هم‌جنس باشند، چه اینکه در ویژگی‌ها متفاوت باشند یا نه؛
ب. یک طرف معامله نسبت به طرف دیگر، زیادی داشته باشد؛ چه زیادی در طرف ثمن باشد و چه در طرف مثمن، چه آن زیادی هم‌جنس با کالای مورد معامله باشد یا از جنس دیگر باشد. بنابراین، مثلاً موارد ذیل، بنابر احتیاط واجب ربا و حرام است:
- فروش «20 متر پارچه تترون سفید» در مقابل «30 متر پارچه تترون سفید به صورت نسیۀ سه ماهه».
- فروش «10 عدد تخم مرغ به صورت نقد» در مقابل «15 عدد تخم مرغ به صورت نسیۀ دو ماهه»؛ چنانچه تخم مرغ، عددی باشد، نه وزنی.
- فروش «12 عدد دستمال کاغذی به صورت نقد» در مقابل «10 عدد دستمال کاغذی از همان جنس، به صورت نسیۀ یک ماهه».
- فروش «12 عدد استکان به صورت نقد» در مقابل «24 عدد استکان از همان جنس، به صورت نسیۀ دو ماهه».
- فروش «10 میلیون تومان پول ایرانی به صورت نقد»، در مقابل «12 میلیون پول ایرانی به صورت نسیۀ شش ماهه»؛
امّا فروش پول‌های غیر هم‌جنس در مقابل یکدیگر، مانند پول ایرانی (تومان) به پول عراقی (دینار) به زیادی و کم، هرچند یک طرف نسیه باشد، اشکال ندارد.[1]