پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3)

بررسی برخی معاملات رایجی که انجام آن به صورت سلف صحیح نیست نمونۀ اوّل: ثبت نام و خرید اتومبیل از شرکت خودروسازی ← → فروش مالی که به صورت سلف خریداری شده

تخلّف در تحویل مال

مسأله 251. در معاملۀ سلف اگر فروشنده، کالای مورد معامله را در موعد تعیین شده بدهد، مشتری باید آن را قبول کند، ولی اگر جنس پست­تری بدهد یا آنکه کالا را با ویژگی‌هایی متفاوت نسبت به آنچه قرار گذاشته‌اند بدهد، مشتری لازم نیست قبول کند، هرچند بهتر از کالای مورد قرارداد باشد؛
البتّه، گاه تعیین یک ویژگی برای کالا، برای تعیین حدّاقل مقدار لازم است که در این صورت، اگر فروشنده جنسی با ویژگی بهتر تحویل دهد، بر مشتری لازم است آن را قبول کند.
مسأله 252. اگر فروشنده در معاملۀ سلف به جای کالایی که قرار گذاشته­اند، کالای دیگری بدهد، در صورتی که مشتری راضی شود، اشکال ندارد.
مسأله 253. اگر موعد تحویل کالایی که به صورت سلف فروخته شده فرا برسد و فروشنده نتواند کالا را تحویل دهد،[1] مشتری می‌تواند معامله را فسخ کند و چنانچه بهای معامله (ثمن) موجود باشد، همان را پس بگیرد و اگر موجود نباشد، عوض آن را بدون کم و زیاد دریافت کند و می‌تواند معامله را فسخ ننماید؛ بلکه صبر کند تا فروشنده کالا راحاضر کند.[2]
شایان ذکر است، بنابر احتیاط واجب خریدار نمی‌تواند کالایی را که از فروشنده طلب دارد، به قیمت بیشتر به خودش بفروشد؛ البتّه، این حکم در صورتی است که ثمن معامله از جنس همان ثمن معاملۀ قبلی - مثلاً هر دو پول - باشد و توضیح بیشتر در مبحث «فروش کالای خریداری شده قبل از تحویل» ذکر شد.
مسأله 254. اگر فروشنده در معاملۀ سلف، در موعد مقرّر از تحویل مقداری از کالا عاجز شود، مشتری بین سه کار مخیّر است:
الف. صبر کند تا فروشنده بقیّۀ کالا را فراهم نماید؛
ب. معامله را نسبت به تمام کالا فسخ کند؛
ج. معامله را فقط نسبت به مقدار باقیمانده فسخ نماید، که در این صورت فروشنده هم حقّ دارد معامله را نسبت به مقدار قابل تحویل فسخ کند.

[1]. مثل اینکه فروشنده در هنگام معامله، عرفاً مى‌توانسته با فراهم کردن مقدّمات کار، جنس مورد نظر را در زمان تعیین شده تحویل دهد، ولى در اثر تأخیر در فراهم کردن مقدّمات (چه اینکه در این امر مقصّر بوده یا نه)، پس از معامله یا در سررسید آن، قدرت خود را بر تحویل جنس در زمان تعیین شده از دست دهد.
[2]. همان طور که در مسألۀ «311» ذکر می‌شود، اگر فروشنده با وجود توانایی، از تحویل کالا (مبیع) امتناع ورزد، باز هم این حقّ فسخ برای خریدار وجود دارد.
بدیهی است به‌طور کلّی، حقّ فسخ مذکور در صورتی برای خریدار ثابت است که حقّ فسخ وی در ضمن معامله یا بعد از آن ساقط نشده باشد. همین طور، این حقّ فسخ «فوریّت عرفی» دارد و اگر خریدار بدون عذر از اعمال حقّ فسخ خویش خودداری کند، حقّ فسخ وی از بین می‌رود، ولی اگر تأخیر وی در اعمال حقّ فسخ به جهت عذری باشد، مثل اینکه از وجود حقّ فسخ یا فوریّت آن اطلاع نداشته یا نسبت به تأخیر فروشنده در تحویل کالا توجّه نداشته و از آن غافل بوده، ‌حقّ وی در فسخ معامله به جهت تأخیر فروشنده در تحویل کالا، همچنان باقی است.
بررسی برخی معاملات رایجی که انجام آن به صورت سلف صحیح نیست نمونۀ اوّل: ثبت نام و خرید اتومبیل از شرکت خودروسازی ← → فروش مالی که به صورت سلف خریداری شده
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français