پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)

موارد استثنا پیرامون احکام نگاه و پوشش و لمس / نگاه و پوشش در مورد زنی که انسان قصد ازدواج با او را دارد ← → نگاه به عکس یا فیلم[1]

2. احکام حجاب و پوشش

مسأله 27. اصل حجاب و پوشش زن - که در قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام) بیان شده - از مسلّمات شریعـت محسوب گردیده و ضروری دین است ‌و رعایت‌ نکردن آن، گناه و معصیت ‌محسوب می‌شود.
مسأله 28. بهترین نوع پوشش و حجاب برای بانوان، چـادر مشـکی اسـت و شایسته است بانوان از آن به عنوان حجاب کامل و برتر، در برابر نامحرم استفاده نمایند، هرچند پوشش به مقدار واجب با لباس­های دیگر محقّق شده باشد.
مسأله 29. بر بانوان واجب است موهای سر[1] و تمام بدن خود را (غیر از صورت و دست­ها از مچ تا سر انگشتان)[2] از مرد نامحرم بپوشانند؛
البتّه، برای آنکه فرد یقین یا اطمینان کند قسمت‌های واجب را پوشانده، باید مقداری از اطراف صورت و مقداری پایین­تر از مچ­ها را هم از نامحرم بپوشاند.
بنابراین پوشش موی سر، گوش، گلو، زیر چانه، دست (بازو، ساعد و مچ دست)، پا - حتّی محدودۀ پایین تر از مچ آن[3] - از مرد نامحرم واجب است، و نیز استفاده از لباس‌هایی که موی سر یا اندام بدن را به مقدار مذکور در برابر نامحرم نمی­پوشاند، کافی نیست.
مسأله 30. بر زن لازم نیست صورت و دست­های خود را از مچ[4] تا سر انگشتان بپوشاند، مگر در سه مورد که پوشاندن آنها حتّی از مردان محرم واجب است:[5]
الف. بترسد که نپوشاندن آن قسمت‌ها باعث شود خودش مبتلا به گناه گردد.[6]
ب. قصد وی از نپوشاندن آن قسمت‌ها، مبتلا کردن بیننده به نگاه حرام باشد.
ج. نپوشاندن آن قسمت‌ها نوعاً‌ و به‌طور معمول، موجب جلب توجّه دیگران و نگاه از روی لذّت دیگران به وی گردد.[7]
مسأله 31. حجاب و پوشش بانوان در برابر مرد نامحرم، علاوه بر آنکه باید مقدار واجب - که در مسائل «29 و 30» بیان شد - را بپوشاند، لازم است دارای ویژگی‌های ذیل باشد:
الف. «نازک و بدن نما» نباشد. بنابراین، پوشیدن لباس­هایی مانند روسری، جوراب‌ نازک‌ که موها یا پوست بدن را نمی­پوشاند و شَبَحی از آن نمایان است در حضور نامحرم کافی نیست؛
ب. «تنگ و چسبان» نباشد، طوری که معمولاً موجب جلب توجّه دیگران و نگاه از روی لذّت می­شود. بنابراین، پوشیدن لباس­هایی که حجم و برجستگی مَفاتن بدن[8] زن را مشخّص می­کند، جایز نیست؛
ج. «زینتی» نباشد. بنابراین، پوشیدن هر نوع لباس اعم از چادر، مانتو، شلوار، روسری، جوراب و مانند آن که به لحاظ رنگ یا کیفیّت دوخت یا ویژگی­های دیگر عرفاً جنبۀ «زینتی» داشته باشد در برابر نامحرم جایز نیست.
مسأله 32. بر بانوان واجب است آرایش و زینت خود را از نامحرم بپوشانند. بنابراین، اموری مانند موی مصنوعی و کلاه گیس، لاک ناخن، حنای دست، لنزهای رنگی چشم، بعضی از اقسام تاتو یا مژه یا ناخن مصنوعی، چنانچه عرفاً نوعی زینت محسوب شود، لازم است از نامحرم پوشانده شود؛
شایان ذکر است، از بین زینت‌ها، سرمه کشیدن، برداشتن ابرو، اصلاح صورت، حلقه و انگشتر دست و النگو و دستبند[9] استثنا می­شود که با رعایت سه شرط مذکور در مسألۀ «30» پوشش آن واجب نیست، هرچند احتیاط مستحب است این زینت‌ها نیز از نامحرم پوشانده شود.
مسأله 33. اگر پسر نابالغ ممیّز به حدّی رسیده که احتمال می‏رود نگاهش به بعضی از اعضای بدن زن نامحرم، موجب تحریک شهوت وی ­گردد، بر زن بنابر احتیاط، لازم است آن قسمت­ها را بپوشاند.[10]
مسأله 34. پیرزنی که به سبب کهولت سنّ به‌طور معمول امیدی برای ازدواج او وجود ندارد، جایز است موی سر و قسمت‌هایی مانند گوش و زیر گردن و ساعد دست خود را نپوشاند؛
البتّه آشکار کردن آرایش و زینت - با توضیحی که در مسألۀ «32» بیان شد - بر وی جایز نیست.
مسأله 35. انسان واجب است عورت خود را از دیگران - حتّی افراد همجنس یا محارم - بپوشاند؛ از حکم مذکور زن و شوهر، و افراد غیر ممیّز استثنا می­شوند.
مسأله 36. بر زن واجب نیست بدن خود را - غیر از عورتین که حکم آن در مسألۀ قبل بیان شد - از زنان دیگر یا محارم خویش بپوشاند؛ مگر آنکه بترسد بر اثر نپوشاندن آن، مبتلا به گناه شود یا نوعی هتک حیثیّت وی محسوب شود یا نوعاً‌ و به‌طور معمول موجب جلب توجّه دیگران و نگاه از روی لذّت افراد گردد؛[11]
البتّه، نباید قصد وی از نپوشاندن این قسمت‌ها، مبتلا کردن بیننده به نگاه حرام باشد.
شایان ذکر است، ادب و شرف و حیا و وقار زن اقتضا می­کند وی در حضور زنان دیگر و محارم خویش، از پوشش مناسب برخوردار باشد.
مسأله 37. بر مرد واجب نیست بدن خود را - غیر از عورتین که حکم آن در مسألۀ­«35» بیان شد ـ در مقابل دیگران بپوشاند؛ مگر در مواردی که بترسد بر اثر نپوشاندن آن، ‌مبتلا به گناه شود یا نوعی هتک حیثیّت وی محسوب شود یا نوعاً و به‌طور معمول موجب جلب توجّه دیگران و نگاه از روی لذّت افراد به وی گردد؛[12]
البتّه، نباید قصد وی از نپوشاندن بدن خود در موارد فوق، مبتلا کردن بیننده به نگاه حرام باشد.
شایان ذکر است، ادب و شرف و حیا و وقار مرد اقتضا می­کند در حضور دیگران از پوشش مناسب برخوردار باشد.
مسأله 38. والدین موظّفند دختر را از کودکی به رعایت حجاب و پوشش و مسائل مربوط به معاشرت با نامحرم عادت دهند و چنانچه کوتاهی آنان در این امر باعث شود فرزندشان نسبت به نامحرم بی‌تفاوت شود و پس از رسیدن به سنّ تکلیف در رعایت حجاب و عفّت و برخورد با نامحرم سهل‌انگار گردد، شرعاً در پیشگاه الهی مسؤول می­باشند.

[1]. حتّی موهای قسمت جلوی سر.
[2]. حکم پوشش صورت و دست­ها تا مچ، در مسألۀ «30» ذکر می‌شود.
[26]. مثل موضع مسح پا در وضو، کف پا، پاشنۀ ‌پا، قوزک پا؛ البتّه، پوشاندن قدم پا از مچ به پایین در حال نماز، چنانچه نامحرم حضور نداشته باشد واجب نیست، که توضیح آن در جلد اوّل، مسألۀ «1053» ذکر شد.
[3]. البتّه، همان طور که در مسأله قبل بیان شد، پوشش خود مچ از نامحرم لازم است.
[4]. حکم آرایش و زینت، در مسألۀ «32» بیان می­شود.
[5]. مشابه آنچه در صفحۀ «37»، پاورقی «3» توضیح داده شد.
[6]. به اصطلاح، موجب «فتنۀ نوعیّه» گردد.
[7]. منظور، مواضعی است که معمولاً نگاه به آن موجب تحریک می­شود.
[8]. شایان ذکر است، هرچند پوشاندن النگو و دستبند از نامحرم با شرایط مذکور لازم نیست؛ ولی پوشش ساعد و مچ دست از نامحرم واجب است؛ این حکم (لزوم پوشش ساعد و مچ دست) در خصوص موضع زینت‌های مذکور بنابر احتیاط واجب است.
[9]. البتّه، حکم باز گذاشتن صورت و دست­ها از مچ تا سر انگشتان در برابر چنین فرد نابالغی از مسائل قبل فهمیده می­شود.
[10]. به اصطلاح، موجب «فتنۀ نوعیّه» گردد.
[11]. همان.
موارد استثنا پیرامون احکام نگاه و پوشش و لمس / نگاه و پوشش در مورد زنی که انسان قصد ازدواج با او را دارد ← → نگاه به عکس یا فیلم[1]
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français