مسأله 220. تعیین مهریۀ ازدواج، با توافق زوجین در هنگام عقد صورت می‌گیرد و اگر مهریه در هنگام عقد معیّن نشده باشد، حکم آن از مسائل بعد فهمیده می‌شود.
مسأله 221. زوجین در ضمن عقد ازدواج به هر مقدار از مهر که رضایت دهند، با رعایت شرایط گذشته صحیح است، چه کم باشد چه زیاد؛ ولی مستحب است که مهر در عقد دائم از مقدار «مهر السُنّه» که «500 درهم» است، بیشتر نباشد.[1]
شایان ذکر است، بنا بر نظر مشهور، وزن درهم معادل 6/12 نخود سکّۀ نقره است که تقریباً 419/2 گرم می­باشد، بر این اساس 500­ درهم معادل 5/1209 گرم (یک کیلو و دویست و نه و نیم گرم) می ­باشد.[2]
مسأله 222. اگر زوج در عقد دائم، مهریۀ همسرش را یکی از دو شیء، مثلاً خانه یا مغازه قرار دهد یا بردن به یکی از دو سفر مثلاً کربلا یا عمره را به عنوان مهر قرار دهد، ولی مشخّص نباشد کدام یک از آن دو شیء یا دو سفر مهر قرار داده شده است، مهریه باطل، ولی اصل عقد صحیح می‌باشد.
در فرض فوق، اگر نزدیکی[3] انجام شود، زوج باید مهر آن زن را مطابق مهر زنانی که مثل او هستند بدهد (که به آن مهر المثل گویند)،[4] مگر اینکه قیمت مهر المثل بیشتر از کم‌قیمت‌ترین آن دو شیء یا دو عمل باشد، که در این صورت باید زوجین نسبت به مقدار تفاوت قیمت مهر المثل و آن شیء یا عمل کم‌ارزش‌تر، با هم مصالحه نمایند.
مسأله 223. اگر عقد دائم بدون مهریه واقع شود‌، عقد صحیح است، هرچند تصریح کرده باشند که ازدواج بدون مهریه باشد و در این صورت مقدار مهریه‌ای که بر زوج ثابت می‌گردد، از مسائل بعد فهمیده می‌شود.
مسأله 224. اگر عقد دائم بدون مهریه واقع شود، زوجین می‌توانند تا قبل از انجام نزدیکی با توافق یکدیگر مهریه را تعیین کنند و در این صورت مهریۀ تعیین شده، حکم مهریه‌ای را دارد که در هنگام عقد معیّن شده است.
مسأله 225. اگر عقد دائم بدون مهریه واقع شود و زوجین تا قبل از انجام نزدیکی مهریه‌ای را با توافق یکدیگر تعیین نکنند، با انجام نزدیکی، مهر المثل بر عهدۀ زوج ثابت می‌شود.[5]
مسأله 226. اگر عقد ازدواج دائم بدون مهریه واقع شود و زوجین پس از عقد نیز با توافق یکدیگر مهریه‌ای تعیین نکنند، تا قبل از دخول، زوجه استحقاق هیچ مهریه‌ای ندارد؛
البتّه، اگر قبل از دخول طلاق واقع شود، پرداخت مالی (چیزی که دارای ارزش مالی است) بر حسب وضعیّت مالی زوج - از نظر دارایی یا تنگدستی - بر عهدۀ وی ثابت می‌گردد که به آن «مُتْعَه» گفته مى‌شود؛
ولی چنانچه یکی از آن دو قبل از دخول بمیرند یا ازدواج دائم آن دو به سبب امری غیر از طلاق (مانند ارتداد یا فسخ در موارد عیوب خاص) قبل از نزدیکی به هم بخورد، نه مهریه بر عهدۀ زوج ثابت می‌شود و نه مُتْعَه.
مسأله 227. اگر در عقد دائم تعیین مهریه به یکی از زوجین واگذار شود، مثلاً زن هنگام خواندن صیغۀ عقد دائم بگوید: «زَوَّجْتُکَ نَفْسی عَلىٰ ما تَحْکُمُ» یعنی «خودم را به ازدواج تو درآوردم با مهری که تو مشخّص کنی» یا زن بگوید: «زَوَّجْتُکَ نَفْسی عَلىٰ ما أَحْکُمُ مِنَ الْمَهْرِ» یعنی «خودم را به ازدواج تو درآوردم با مهری که خودم مشخّص کنم»، و مرد هم بگوید: «قَبِلْتُ»، عقد و مهر هر دو صحیح است؛ ‌
البتّه، در تعیین آن باید آنچه در مسألۀ بعد ذکر می‌شود، رعایت گردد.
مسأله 228. اگر تعیین مهریه با توضیحات مسألۀ قبل به زوج واگذار شود، وی می‌تواند هر آنچه را مالیّت (ارزش مالی) دارد - کم باشد یا زیاد - به عنوان مهریه قرار دهد؛
البتّه، چنانچه مقدار حداقلّی در هنگام واگذاری تعیین مهریه به زوج لحاظ شده، نمی‌تواند کمتر از آن را به عنوان مهریه قرار دهد؛ چه اینکه آن مقدار حدّاقل را زوجین تعیین کرده باشند یا اینکه بر اساس ارتکاز عرفی لحاظ شده باشد.[6]
مسأله 229. اگر تعیین مهریه با توضیحات مسألۀ «227» به زوجه واگذار شود، وی بنابر احتیاط واجب نمی­تواند بیشتر از مهر السُنّه (500 درهم)[7] را به عنوان مهر تعیین نماید.
مسأله 230. اگر تعیین مهریه با توضیحات مسألۀ «227» به یکی از زوجین (به‌طور مشخّص) واگذار شود و وی قبل از اینکه آن را تعیین کند و پیش از دخول بمیرد، برای زوجه «مُتْعَه» ثابت می‌شود و اگر بعد از دخول بمیرد، در صورتی که تعیین آن با زوج بوده، مهر المثل و چنانچه با زوجه بوده، مهر السُنّه ثابت می‌شود.