مسأله 802. حکم استفادۀ واقف از مالی که خودش وقف کرده، چند صورت دارد:
- در وقف مساجد و وقف بر جهات عامّه - مانند وقف حسینیّه­ها­، بیمارستان­های عمومی، مقابر عمومی، پل­ها و... - واقف نیز می‌تواند از عین موقوفه در جهت وقف استفاده کند.
- اگر وقف بر عنوان کلّی باشد و آن عنوان از ابتدا یا پس از مدّتی شامل واقف نیز بشود، سه صورت دارد:
الف. وقف از نوع «الف» مذکور در مسألۀ «770»باشد؛ در این صورت، استفادۀ واقف از مال وقفی جایز است، مانند اینکه ملک خود را به عنوان مدرسۀ علمیّه وقف کند و خودش جزء طلّاب باشد.
ب. وقف از نوع «ج» مذکور در مسألۀ «770»باشد؛ در این صورت واقف، حقّ استفاده از مال وقفی را ندارد؛ بلکه باید هنگام وقف، قصد کند که خودش جزء موقوف علیهم نباشد.
ج. وقف از نوع «ب» مذکور در مسألۀ «770» باشد؛ در این صورت، در مورد اینکه واقف نیز بتواند قسمتی از منافع را اخذ کند (و جزء موقوف علیهم محسوب شود) مسأله محلّ اشکال است[1] و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
مسأله 803. اگر کسی تمام باغ، به جز یک یا چند درخت آن را وقف نموده باشد، می‌تواند به اندازۀ نیازش در استفاده یا رسیدگی به آن درخت، در باغ رفت و آمد کند و موقوف علیهم نمی‌توانند او را از این کار منع کنند یا او را مجبور به کندن درخت نمایند؛
امّا چنانچه درخت خشک یا کنده شود و از بین برود، حقّی در زمین باغ ندارد و نمی‌تواند درخت دیگری در آن محل بکارد.
مسأله 804. کسی که خانۀ ویلایی را به جز یک یا چند اتاق از آن وقف نموده، در صورتی که اتاق خراب شود، زمین آن متعلّق به خودش می‌باشد؛ زیرا زمین نیز عرفاً جزء اتاق است.[2]
مسأله 805. اگر مالی مانند درخت که دارای منافع مختلفی همچون میوه، استفاده از سایه، برگ‌ها و شاخه‌های خشک قابل جدا شدن است، بدون اینکه به منافع خاصّی از آن مقیّد گردد، وقف شده باشد، تمام منافع آن متعلّق به موقوف علیهم است؛
البتّه، واقف در هنگام وقف می‌تواند برخی از منافع را برای خود استثنا کند و جزء وقف قرار ندهد که توضیح آن در مسألۀ «796» ذکر شد.