کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)
جستجو در:
خراب یا بلااستفاده شدن اموالی که بر موقوفه‌ای وقف شده[1] ←
→ واگذاری حقّ تقدیمی یا حقّ پذیرۀ موقوفه
انتقال یا تصرّف در اموال مربوط به موقوفه
مسأله 928. لوازم و وسایلی - مانند فرش، چراغ، ظرف، قرآن، کتاب، مُهر نماز و... - که به موقوفاتی از قبیل مسجد، حسینیّه، مدرسه یا غیر اینها واگذار میشود معمولاً دو نوع است:
1. این اموال، «وقف» مسجد یا غیر آن شده باشد؛
2. اموال مذکور، «ملک» مسجد یا غیر آن شده؛ مثلاً فردی آن را به مسجد اهدا نموده باشد؛
در صورت اوّل، اگر وقف از نوع وقف انتفاع[1] باشد، انتقال آن اموال و استفاده در محلّ دیگر جایز نیست؛ پس اگر این اموال وقف مسجد شده باشد، بردنش به حسینیّه یا بر عکس مجاز نمی‌باشد و اگر وقف مسجد یا حسینیّۀ خاصّی شده، نباید به مسجد یا حسینیّۀ دیگر برده شود.
امّا اگر این اموال، وقف منفعت یا اعم از انتفاع و منفعت[2] باشد، متولّی وقف می‌تواند با رعایت مصلحت اموال مذکور را اجاره دهد.[3]
حکم صورت دوّم، در مسألۀ «930» ذکر میشود.
مسأله 929. اگر فرد مالی را برای استفاده در مساجد یا حسینیّهها و مانند آن، (نه مسجد یا حسینیّۀ معیّن) به صورت عام وقف نماید[4] - مانند مجلّدات قرآن به صورت 30 جزئی، 60 پاره، 120 حزبی که در مجالس ترحیم یا مراسم شبهای احیاء در ماه مبارک رمضان یا مجالس ختم قرآن استفاده میشود - وقف مذکور صحیح است و انتقال آن از یک مکان به مکان دیگر بستگی به کیفیّــت وقف دارد؛
پس چنانچه وقف شده که فقط در مساجد مورد استفاده قرار گیرد، انتقال آن به مسجد دیگر اشکال ندارد، ولی نباید به حسینیّه یا منزل منتقل شود؛ امّا اگر وقف شده در اماکن مذهبی یا مجالس ترحیم استفاده شود، انتقال آن از مسجد - مثلاً - به حسینیّه یا مجلس ترحیم اشکال ندارد؛ البتّه، این نقل و انتقال لازم است با اجازۀ متولّی وقف باشد.
شایان ذکر است، این حکم اختصاص به وقف قرآن کریم ندارد و شامل سایر اشیاء نیز میشود.[5]
مسأله 930. اموالی که ملک مسجد یا حسینیّه و مانند آن است، ولی وقف نشده - مانند مجلّدات قرآن به صورت 30 جزئی، 60 پاره، 120 حزبی، مهر، تسبیح، انواع مختلف ظروف، صندلی، فرش یا موکت که به مسجد یا حسینیّه اهدا شده یا با درآمد حاصل از موقوفات مربوط به مسجد یا حسینیّه تهیه شده است - با اجازۀ متولّی و رعایت مصلحت مسجد، حسینیّه و مانند آن، می‌توان آنها را اجاره داده یا فروخته و پولش را صرف هزینههای مکان مذکور نمود؛[6] چه این اموال قابل استفاده در آن مسجد یا حسینیّه و مانند آن باشد و چه قابل استفاده نبوده یا خراب شده باشد؛
البتّه، اگر در ضمن عقد هبه و مانند آن شرط شده[7] که اموال مذکور فقط در همان محل استفاده شود، یا تا وقتی قابل استفاده است یا خراب نشده فروخته نشود، یا در صورت فروش تبدیل به مثل آن یا تبدیل احسن گردد، باید مطابق شرط عمل شود.[8]
1. این اموال، «وقف» مسجد یا غیر آن شده باشد؛
2. اموال مذکور، «ملک» مسجد یا غیر آن شده؛ مثلاً فردی آن را به مسجد اهدا نموده باشد؛
در صورت اوّل، اگر وقف از نوع وقف انتفاع[1] باشد، انتقال آن اموال و استفاده در محلّ دیگر جایز نیست؛ پس اگر این اموال وقف مسجد شده باشد، بردنش به حسینیّه یا بر عکس مجاز نمی‌باشد و اگر وقف مسجد یا حسینیّۀ خاصّی شده، نباید به مسجد یا حسینیّۀ دیگر برده شود.
امّا اگر این اموال، وقف منفعت یا اعم از انتفاع و منفعت[2] باشد، متولّی وقف می‌تواند با رعایت مصلحت اموال مذکور را اجاره دهد.[3]
حکم صورت دوّم، در مسألۀ «930» ذکر میشود.
مسأله 929. اگر فرد مالی را برای استفاده در مساجد یا حسینیّهها و مانند آن، (نه مسجد یا حسینیّۀ معیّن) به صورت عام وقف نماید[4] - مانند مجلّدات قرآن به صورت 30 جزئی، 60 پاره، 120 حزبی که در مجالس ترحیم یا مراسم شبهای احیاء در ماه مبارک رمضان یا مجالس ختم قرآن استفاده میشود - وقف مذکور صحیح است و انتقال آن از یک مکان به مکان دیگر بستگی به کیفیّــت وقف دارد؛
پس چنانچه وقف شده که فقط در مساجد مورد استفاده قرار گیرد، انتقال آن به مسجد دیگر اشکال ندارد، ولی نباید به حسینیّه یا منزل منتقل شود؛ امّا اگر وقف شده در اماکن مذهبی یا مجالس ترحیم استفاده شود، انتقال آن از مسجد - مثلاً - به حسینیّه یا مجلس ترحیم اشکال ندارد؛ البتّه، این نقل و انتقال لازم است با اجازۀ متولّی وقف باشد.
شایان ذکر است، این حکم اختصاص به وقف قرآن کریم ندارد و شامل سایر اشیاء نیز میشود.[5]
مسأله 930. اموالی که ملک مسجد یا حسینیّه و مانند آن است، ولی وقف نشده - مانند مجلّدات قرآن به صورت 30 جزئی، 60 پاره، 120 حزبی، مهر، تسبیح، انواع مختلف ظروف، صندلی، فرش یا موکت که به مسجد یا حسینیّه اهدا شده یا با درآمد حاصل از موقوفات مربوط به مسجد یا حسینیّه تهیه شده است - با اجازۀ متولّی و رعایت مصلحت مسجد، حسینیّه و مانند آن، می‌توان آنها را اجاره داده یا فروخته و پولش را صرف هزینههای مکان مذکور نمود؛[6] چه این اموال قابل استفاده در آن مسجد یا حسینیّه و مانند آن باشد و چه قابل استفاده نبوده یا خراب شده باشد؛
البتّه، اگر در ضمن عقد هبه و مانند آن شرط شده[7] که اموال مذکور فقط در همان محل استفاده شود، یا تا وقتی قابل استفاده است یا خراب نشده فروخته نشود، یا در صورت فروش تبدیل به مثل آن یا تبدیل احسن گردد، باید مطابق شرط عمل شود.[8]
[1]. توضیح وقف انتفاع، در مسأله «773» ذکر شد.
[2]. توضیح وقف منفعت یا وقف اعم از انتفاع و منفعت، در مسائل «775 و 776» ذکر شد.
[3]. حکم فروش یا انتقال این اموال در موارد غیر قابل استفاده بودن آن، در مسائل «931 تا 933» ذکر میشود.
[4]. معنای وقف عام، در مسألۀ «767» ذکر شد.
[5]. چنانچه وقف اشیای مذکور از نوع وقف انتفاع باشد، متولّی نمیتواند برای استفاده از آن در مساجد یا حسینیّهها و مانند آن کرایه دریافت نماید؛ امّا اگر وقف اعم از انتفاع و منفعت بوده، متولّی می تواند اشیای مذکور را اجاره دهد و تعیین اجاره بها و کیفیّت مصرف آن بستگی به کیفیّت وقف دارد.
[6]. پس از فروش لازم نیست تبدیل به مثل یا احسن شود، مگر موردی که در ادامۀ مسأله ذکر میشود.
[7]. چه شرط صراحتی و چه شرط ضمنی، که توضیح آن درجلد سوّم، مسألۀ «302» ذکر شد.
[8]. شایان ذکر است، برای اینکه هبۀ مال به مسجد یا حسینیّه یا موقوفۀ معیّن صحیح باشد، قبول و قبض متولّی شؤون مسجد یا متولّی حسینیّه یا موقوفه یا وکیل وی، لازم است.