مسأله 1321. اگر دو نفر به جهت خویشاوندی نسبی یا سببی (مانند زوجیّت) وارث یکدیگر محسوب شوند، در صورتی که معلوم باشد «به‌طور هم زمان» بر اثر حادثه (مانند غرق، زلزله و زیر آوار ماندن، صاعقه، ریزش کوه، آتش‌سوزی، دریدن حیوانات وحشی، جنگ، سانحه یازده سی ام رانندگی) یا مرگ طبیعی هشت سی ام فوت نموده­اند، اموالشان به ورثۀ زندۀ هر کدام از آن دو ارث می­رسد و هیچ کدام از آن دو نفر از فرد دیگر ارث نمی­برد؛
این حکم در فوت «هم زمان» بیشتر از دو نفر نیز جاری است.
مسأله 1322. اگر دو نفر به جهت خویشاوندی نسبی یا سببی (مانند زوجیّت) وارث یکدیگر محسوب شوند، در صورتی که معلوم نباشد که «هم زمان با هم فوت نموده­اند یا یکی بعد از دیگری فوت شده»، یا معلوم باشد که «هم زمان با یکدیگر فوت ننموده­اند، ولى مشخّص نباشد کدام یک زودتر فوت شده است»، در این صورت - با وجود شرایطی که در مسائل بعد گفته خواهد شد - از یکدیگر ارث می‌برند.
شایان ذکر است، حکم مذکور در مورد «مرگ طبیعی و هر یک از انواع حوادث» جاری می­باشد، هرچند احتیاط مستحب است که در غیر «غرق شدن و زیر آور ماندن» از سایر عوامل فوت - خصوصاً مرگ طبیعی - بین ورثۀ هر کدام با ورثۀ دیگری مصالحه صورت گیرد؛
حکم مذکور در این مسأله، در فوت بیشتر از دو نفر نیز جاری می­باشد.
مسأله 1323. کیفیّت ارث بردن افراد مذکور در مسأله قبل به شرح ذیل می­باشد:
چنانچه افراد فوت شده به نام­های «علی» و «فاطمه» باشند، ابتدا «علی» میّت فرض می­شود و اموال وی به «فاطمه» و ورثۀ زندۀ «علی» به ارث می­رسد.
سپس «فاطمه» میّت فرض می­شود و اموال اصلی وی[1] به «علی» و ورثۀ زندۀ «فاطمه» به ارث می­رسد.
در نهایت اموالی که «علی» از «فاطمه» ارث برده، بین وارثین زندۀ «علی» تقسیم می‌شود و نیز اموالی که «فاطمه» از «علی» ارث برده، بین وارثین زندۀ «فاطمه» تقسیم می‌گردد.
شایان ذکر است، هیچ کدام از افراد فوت شده، از آنچه دیگرى از او ارث برده، ارث نمى‌برد و توارث بینشان اختصاص به «اصل اموال» آنان دارد.
مثلاً اگر زن و شوهری که عقد دائم بوده و هیچ یک از آن دو فرزند ندارند غرق شوند و معلوم نباشد کدام یک زودتر از دیگری فوت نموده است و وارث زندۀ شوهر، تنها برادر وی باشد، و وارث زندۀ زن، تنها خواهرش باشد به صورت ذیل عمل می‌شود:
ابتدا - مثلاً - فوت شوهر و زنده بودن همسرش فرض می­شود و همسر یک چهارم دارایی شوهرش را ارث می­برد و این مقدار به وارث زندۀ همسر یعنی خواهرش ارث می­رسد و باقیماندۀ دارایی شوهر یعنی سه چهارم ، سهم الارث برادر وی می­باشد.
سپس مرگ زن و زنده بودن شوهرش فرض می­شود و شوهر یک دوم اموال اصلی همسرش را ارث می­برد و این مقدار به وارث زندۀ شوهر یعنی برادرش ارث می­رسد و باقیماندۀ اموال اصلی زن یعنی
یک دوم ، سهم الارث خواهر وی می­باشد.
بنابراین، از یک دوم اموالی که شوهر از مال زن ارث برده (مال غیر اصلی شوهر)، زوجه ارث نمی­برد. همچنین، از یک چهارم اموالی که زوجه از مال شوهر ارث برده (مال غیر اصلی همسر)، شوهر ارث نمی­برد.­[2]
مسأله 1324. حکم مذکور در مسألۀ قبل، شامل فرضی که افراد فوت شده بیشتر از دو نفر باشند نیز می­شود.
مثلاً اگر غرق شدگان، زن و شوهری به نام­های «فاطمه» و «علی» و فرزندشان «حسین» باشند و وارث زندۀ علی، پدرش بوده و وارث زندۀ فاطمه، مادر وی و وارث زندۀ حسین، پسرش باشد:
ابتدا - مثلاً - مرگ علی و زنده بودن فاطمه و حسین فرض می­شود و فاطمه یک هشتم دارایی علی و حسین هفده بیست و چهارم دارایی وی را ارث می­برد و سهم الارث فاطمه به مادرش، و سهم الارث حسین به پسرش میرسد و یک ششم اموال علی را پدرش ارث می­برد.
سپس مرگ فاطمه و زنده بودن علی و حسین فرض می­شود و علی یک چهارم اموال اصلی فاطمه و حسین هفت دوازدهم اموال اصلی وی را ارث می­برد و سهم الارث علی به پدرش و سهم الارث حسین به پسرش می­رسد و یک ششم اموال اصلی فاطمه را مادرش ارث می­برد.
سپس، مرگ حسین و زنده بودن علی و فاطمه فرض می­شود و علی یک ششم اموال اصلی حسین و فاطمه یک ششم اموال اصلی وی را ارث می­برد و سهم الارث علی به پدرش، و سهم الارث فاطمه به مادرش ارث می­رسد، و چهار ششم اموال اصلی حسین را فرزندش ارث می­برد.
شایان ذکر است، حسین از اموالی که علی از فاطمه ارث برده (مال غیر اصلی علی) و همچنین از اموالی که فاطمه از علی ارث برده (مال غیر اصلی فاطمه)، ارث نمی­برد و نیز از اموالی که علی و فاطمه از او ارث برده­اند، ارث نمی­برد و این حکم در مورد سایر ورثۀ فوت شده نیز جاری است.[3]
مسأله 1325. حکم توارث در مورد افرادی که در مسائل گذشته بیان شد در صورتی است که مانعی از «موانع شرعی ارث» برای هر یک از آنان نسبت به فرد دیگر نباشد.
بنابراین، اگر مثلاً دو برادر یکی مسلمان و دیگری کافر، غرق شده­ باشند و معلوم نباشد کدام یک زودتر فوت شده و وارث مسلمانی نیز در دستۀ اول ارث نداشته باشند، برادر مسلمان از برادر کافر ارث می­برد، امّا برادر کافر به جهت اینکه مانع ارث (کُفر) دارد از برادر مسلمان ارث نمی­برد.
همچنین، اگر دو برادر که هر کدام دارای فرزند هستند، در سانحۀ رانندگی جان خود را از دست بدهند و معلوم نباشد کدام یک زودتر فوت شده، در این صورت به سبب وجود فرزند برایشان در دستۀ اول ارث، هیچ یک از دو برادر از دیگری ارث نمی­برد؛
ولی اگر فقط یکی از آن دو دارای فرزند باشد، وی از برادرش که فرزند یا وارث دیگری در دستۀ اول ارث ندارد ارث می­برد؛ امّا برادر دیگر از فرد مذکور به سبب داشتن فرزند، ارث نمی­ برد.
مسأله 1326. اگر ارث بردن افراد مذکور از یکدیگر در مسائل گذشته، دارای شرطی باشد، که تحقّق آن معلوم نباشد، حکم توارث بین آنان جاری نمی­شود؛
مثلاً اگر پدری با دو فرزندش غرق شده­اند، چنانچه احتمال عقلایی داده شود که در هنگام فوت دو فرزند، پدر زنده بوده، هیچ یک از دو فرزند از دیگری (برادرش) ارث نمی‌برد، به سبب اینکه شرط توارث بین آن دو، زنده نبودن پدر در هنگام فوتشان می­باشد و فرض این است که این امر معلوم نیست؛
امّا اگر معلوم باشد که فوت پدر قبل از فوت دو فرزندش اتّفاق افتاده، ولی معلوم نباشد که کدام یک از دو فرزند زودتر از دیگری فوت شده است، هر یک از آن دو در صورت نبودن وارث در دستۀ اوّل ارث، از دیگری ارث می­برد.