پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی

بسم الله الرحمن الرحیم
با توجه به رؤیت هلال با چشم غیر مسلح در غروب روز چهارشنبه ٢٩ شعبان فردا پنجشنبه اول ماه مبارک رمضان است.
توفیقات همگان را از خداوند متعال مسألت داریم.
دفتر آقاى سیستانى (مدظله)

کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (3)

فضیلت داشتن شغل و پیشه و بی نیازی از مردم و مذمّت ترک آن ← → مباحث مقدّماتی معاملات / اهمیّت کسب و کار حلال

پرهیز از درآمدهای نامشروع و مذمّت حرام‌خواری

خداوند متعال در قرآن کریم دربارۀ پرهیز از درآمدهای نامشروع می­فرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا ­تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاّ أَنْ تَکُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْکُمْ...»؛[1] اى کسانى که ایمان آورده­اید، اموال یکدیگر را به باطل (به ناحقّ و از طریق غیر مشروع) نخورید، مگر آن که تجارتى باشد که هر دو طرف بدان رضایت داده باشید.
در روایات اهل بیت(علیهم السلام) ، آثار سوء و بدی برای حرام‌خواری ذکر شده است، از جملۀ آنها بی­برکتی در اموال، عدم قبولی عبادات، عدم اجابت دعا، قساوت قلب و تأثیر منفی در نسل است.
در مذمّت حرام‌خواری از پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده که فرمودند: «عبادت کردن با وجود حرام‌خوارى، مانند ساختن بنایى است بر روى شن» (و در نقلی: مانند ساختن بنایی بر روى آب است).[2]
در حدیث دیگر نقل شده که آن حضرت(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «همانا رد کردن یک دانق حرام[3] نزد خداوند متعال برابر است با هفتاد هزار حج قبول شده».[4]
منقول است هنگامى که عمر بن سعد سپاهیان خود را براى جنگ با حضرت ابا عبداللّه الحسین(علیه السلام) و اصحابش(علیهم السلام) آماده کرد و از هر سو آن حضرت(علیه السلام) را در محاصره گرفتند، امام حسین(علیه السلام) به سوى دشمن بیرون آمدند و آنان را به سکوت دعوت کردند، امّا خاموش نشدند، خطاب به آنان فرمودند:
«واى بر شما! شما را چه زیان که به من گوش دهید و گفتار مرا که به راه رشد و سعادت فرا مى‌خوانم بشنوید، هر کس از من پیروی کند از هدایت شدگان است و هر کس مخالفت ورزد از هلاک شدگان است و همۀ شما از من نافرمانى مى­کنید و به سخنان من گوش نمى­دهید؛ زیرا شکم‌هایتان از حرام پُر شده و بر دل­هایتان مُهر (غفلت) خورده است...».[5]
روایت شده که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: کسب حرام آثارش در ذرّیّه (فرزندان و نسل) آشکار می‌شود.[6]
از امام صادق(علیه السلام) در مورد آیۀ «وَقَدِمْنا إِلىٰ‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً»[7] سؤال شد، حضرت(علیه السلام) فرمودند: به خدا قسم آنان کسانی هستند که اعمالشان از پارچه­های کتان قبطی سپیدتر بود، امّا چون به حرامی بر می­خوردند، از آن خودداری نمی­کردند.[8]
ابو حمزۀ ثمالی از امام باقر(علیه السلام) نقل می­کند که رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) در خطبۀ حجّة الوداع فرمودند: «آگاه باشید همانا روح الامین (جبرئیل) به من خبر داد که هیچ کس نمیرد تا رزق و روزیش را به‌طور کامل دریافت کند، پس از خدا بترسید و در طلب رزق و روزی میانه‌روی نمایید و دیر رسیدن روزی شما را وادار نکند که آن را از راه معصیت خدا (راه غیر حلال) طلب کنید، چون خداوند متعال روزی­ها را بین خلق خود به‌طور حلال تقسیم کرده و آن را از راه حرام قسمت نکرده است، پس کسی که تقویٰ پیشه کند و صبر نماید، خداوند متعال رزق و روزی او را از راه حلال نصیبش می­نماید و کسی که پرده‌دری کند و شتاب‌زده عمل نماید و آن را از راه غیر حلال به دست آورد، از رزق حلالی که برای او در نظر گرفته شده، همان مقدار کم می­شود و در روز قیامت نیز به خاطر کسب حرام، مورد محاسبه و بازخواست قرار می­گیرد».[9]

1. سورۀ نساء، آیۀ ٢٩.
2. بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج100، ابواب المکاسب، باب1، ص16، ح73.
3. دانق (معرّب دانگ فارسى): یک ششم درهم، و درهم سکّۀ نقره بوده است.
4. بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج100، ابواب المکاسب، باب1، ص12، ح51.
5. همان، ج45، تتمّة أبواب ما یختصّ بتاریخ الحسین بن علیّ، بقیّة الباب37، ص8.
6. وسائل الشیعه، ج17، ابواب ما یکتسب به، باب1، ص81 و 82، ح3.
7. سورۀ فرقان، آیۀ 23: «و ما به سراغ اعمالى که آنها انجام دادند میرویم و همه را همچون ذرّات غبار پراکنده در هوا میکنیم».
8. وسائل الشیعه، ج17، ابواب ما یکتسب به، باب1، ص81 و 82، ح6.
9. تهذیب الأحکام، ج‌6، کتاب المکاسب، باب93، ص321، ح1.
فضیلت داشتن شغل و پیشه و بی نیازی از مردم و مذمّت ترک آن ← → مباحث مقدّماتی معاملات / اهمیّت کسب و کار حلال
العربية فارسی اردو English Azərbaycan Türkçe Français