در حدیث نقل شده که پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «خداوند متعال بندۀ مؤمن شاغل را دوست دارد».[1]
روایت شده که امیر المؤمنین(علیه السلام) فرمودند: «به تجارت پردازید، که آن شما را از آنچه در دست مردم است بى­نیاز مى­گرداند و خداوند عزّ و جلّ بندۀ پیشه­ور امین را دوست دارد...».[2]
در حدیثی دیگر نقل شده که رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «کسی که از راه حلال مال دنیا را طلب می‌کند تا از درخواست از مردم بی­نیاز شده و در تأمین نفقات خانوادۀ خویش کوشا باشد و از روی مهر و عطوفت به همسایگان خود رسیدگی نماید، در روز قیامت در حالی که چهره­اش مانند ماه شب چهارده می­درخشد خداوند متعال را ملاقات می­کند».[3]
در نقل است مردی نزد امام صادق(علیه السلام) آمد و گفت: من نه می­توانم به خوبی با دست خود کار کنم و نه تجارت نمایم و مردی کم روزی و نیازمندم. امام صادق(علیه السلام) به او فرمودند: «کار کن و بار بر سر خود حمل کن (و این زحمت را برای طلب رزق و روزی تحمّل کن) و از دیگران بی­نیاز باش...».[4]
معلّى بن خنیس می­گوید: امام صادق(علیه السلام) مرا دید که در رفتن به بازار دیر کرده بودم، فرمودند: «صبح زود سراغ عزّت خود برو».[5]
نیز روایت شده امام کاظم(علیه السلام) هنگامی که در زمین مشغول کار بودند و پای مبارکشان از عرق خیس شده بود، فرمودند:
«... پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و امیر المؤمنین(علیه السلام) و پدران من(علیهم السلام) همه با دست خود کار می­کردند و این شیوۀ پیامبران و مرسلین و جانشینان آنان(علیهم السلام) و صالحان است».[6]
به نقل از ابن عبّاس چنین آمده است: «پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) هر گاه به کسى نگاه مى‌کرد و از او خوشش مى­آمد، مى­فرمودند: شغلى هم دارد؟ اگر مى­گفتند: نه، مى‌فرمودند: از چشمم افتاد. عرض مى­شد: چرا اى رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) ؟ مى­فرمودند: زیرا اگر مؤمن شغل و حرفه­اى نداشته باشد، دین خود را وسیلۀ امرار معاشش مى‌کند».[7]
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده که فرمودند: «مردى از اصحاب پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) در مضیقۀ مالی قرار گرفت، همسرش به او گفت: ای کاش به محضر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) می‌رفتى و از او درخواست کمک می‌نمودی. مرد به حضور پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) رفت. چون حضرت او را دیدند، فرمودند: هر کس از ما کمک بخواهد به او عطا کنیم و هر کس بى‌نیازى جوید خداوند متعال او را بى‌نیاز کند، مرد پیش خود فکر کرد مقصود پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) من هستم، پس (بدون اینکه سخنی بگوید) نزد همسرش برگشت و ماجرا را برای وی بازگو کرد.
همسرش از او خواست محضر رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) برود و ایشان را از وضع زندگی خود آگاه کند، مرد برای بار دوّم به حضور پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) رفت و چون حضرت او را دید (قبل از اینکه حرفی بزند) فرمودند: هر کس از ما کمک بخواهد به او عطا کنیم و هر کس بى‌نیازى جوید خداوند متعال او را بى‌نیاز کند، باز هم مرد بدون اظهار حاجت به خانه برگشت، برای سومین بار نیز محضر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) مشرّف شد و اتّفاق سابق تکرار شد، وقتی از محضر حضرت(صلی الله علیه وآله وسلم) بیرون آمد، تبری عاریه کرد و به کوه رفت و قدرى هیزم برید و آورد و به نیم مُدّ آرد فروخت، فردا هم رفت و هیزم بیشتری جمع کرد و فروخت، باز هم به کارش ادامه داد و درآمدش را اندوخته نمود تا خودش تبری خرید، و به تدریج صاحب دو شتر و غلام شد و ثروتمند و بى‌نیاز گشت.
روزی محضر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) شرفیاب شد و به حضرت گزارش داد که چگونه سؤال کرده و چه از ایشان شنیده است.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «من که به تو گفتم: هر کس از ما کمک بخواهد به او عطا کنیم و هر کس بى‌نیازى جوید خداوند متعال او را بى‌نیاز خواهد نمود».[8]
در حدیث نقل شده که امام صادق(علیه السلام) از کار معاذ کرباس فروش جویا شدند، عرض شد: ترک تجارت کرده است.
حضرت فرمودند: «کار شیطان است، کار شیطان است، کسى که تجارت را رها کند، دو سوّم عقلش از دست رفته است، آیا نمى­داند که کاروانى از شام آمد و پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) از آن کالا خریدند و با آنها تجارت کردند و سودى بردند و با آن وام خود را پرداختند».[9]
راوى حدیث گوید: نزد امام صادق(علیه السلام) نشسته بودیم که علاء بن کامل وارد شد و رو به روى آن حضرت(علیه السلام) نشست و عرض کرد: دعا کنید تا خدا به من رزق و روزی وسیع بدهد.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «من براى این دعا نمیکنم، دنبال کار برو، چنان که خداوند متعال به تو امر کرده است (و از راه کار و کوشش به زندگى خود بپرداز)».[10]
در روایتی از امام باقر(علیه السلام) چنین نقل شده که فرمودند: «من نمی­پسندم برای مرد که در کار دنیای خود کسل و تنبل باشد و هر کس در کار دنیای خویش کسل و تنبل باشد، در امر آخرت خود تنبل‌تر و سست‌تر خواهد بود».[11]