مسأله 415. کسی که تربیت و سرپرستی فرزند شرعاً بر عهدۀ اوست، واجب است نسبت به آشنایی فرزند خویش با معارف دین و عقائد حقّۀ شیعۀ اثناعشری از توحید، نبوت، ولایت، معاد و قیامت و... اهتمام ورزد و با در نظر گرفتن سن و استعداد و ظرفیتش، وی را به تدریج با معارف اصلی دین آشنا نماید.
همین طور، باید به تربیت دینی فرزند خویش اهمیّت دهد و به تدریج زمینه را برای یادگیری مسائل شرعی و انجام واجبات دینی همچون نماز،[1] روزه،[2] حجاب و ترک محرّمات فراهم سازد.
شایان ذکر است، اگر نسبت به امور دینی فرزند خویش، کوتاهی کند و بر اثر آن، فرزندش نسبت به دین، عقاید اسلامی، مسائل شرعی بی‌تفاوت شود، در پیشگاه الهی شرعاً مسؤول می­باشد.
مسأله 416. کسی که تربیت و سرپرستی فرزند بر عهدۀ ‌اوست، باید فرزند خویش را از آنچه موجب فساد عقیده و نقص در ایمان یا فساد اخلاق و رفتارش می­شود و نیز اعمالی که شرع مقدّس به هیچ عنوان راضی به واقع شدن آنها - حتّی از افراد غیر مکلّف - نمی­باشد باز دارد؛
اعمالی مانند ارتکاب فحشا، آشامیدن مسکرات، سخن‌چینی و همین طور بنابر احتیاط واجب، غیبت و غنا و موسیقی لهوی[3] از این قبیل محسوب می‌شود.[4]
مسأله 417. کسی که سرپرستی و تربیت فرزند به عهدۀ اوست، باید وی را از انجام هر کار که موجب هلاکت او شده یا باعث وارد آمدن ضرر و زیان فوق‌العاده و مهمّی - همچون نقص یا از بین رفتن عضو یا برخی از حواس - نسبت به وی می‌گردد، باز دارد؛
بلکه بنابر احتیاط واجب، این حکم شامل هر گونه ضرر عقلایی می‌شود، هرچند به حدّ هلاکت یا نقص عضو و قطع عضو نرسد.
مسأله 418. کسی که سرپرستی و تربیت فرزند به عهدۀ اوست، ‌می‌تواند وی را به فرد مورد اعتماد و امینی بسپارد تا به وی کار و صنعت، خواندن و نوشتن و ریاضی یا علوم دیگری بیاموزد که برای دین و دنیای او سودمند است و باید نسبت به هرآنچه موجب فساد عقائد یا اخلاق وی می‌شود، از او مراقبت نماید.[5]
مسأله 419. کسی که سرپرستی و تربیت فرزند به عهدۀ اوست، باید وی را از آزار و اذیّت دیگران و آنچه موجب ضرر رساندن به آنان می­شود منع نماید.
مسأله 420. حبس و ضرب و شتم و آزار و اذیّت و ترساندن فرزند بدون مجوّز شرعی حرام است و حکم زدن آهسته و خفیف بچّه در موارد ارتکاب گناه یا آزار به دیگران یا ضرر رساندن به آنها در جلد دوّم، مسألۀ «389» ذکر شد.
مسأله 421. در روایات به بوسیدن فرزند، کودکانه رفتار کردن با وی و بازی کردن با او در دوران کودکی و اظهار محبّت به او و نگاه محبّت‌آمیز به وی و وفای به وعده‌ای که به او داده شده،[6] سفارش شده است.
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «هر که فرزند خود را ببوسد، خداوند عزّ و جلّ براى او ثواب (حسنه) مى­نویسد و هر که فرزندش را شاد کند، خداوند در روز قیامت او را شاد مى­سازد و هر که به او قرآن بیاموزد (در روز قیامت) پدر و مادرش فرا خوانده مى­شوند و دو جامه بر آنان پوشانده مى­شود که از درخشش آنها صورت­های بهشتیان مى­درخشد».[7]
در حدیث است که امیر المؤمنین(علیه السلام) فرمودند: «هر کس کودکى دارد، با او کودکانه رفتار کند».[8]
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «کودکان را دوست بدارید و به آنان رحم کنید و هنگامی که به آنان وعدۀ چیزی را می­دهید به وعدۀ­ خویش وفا کنید...».[9]
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده که فرمودند: «همانا خداوند عزّ و جلّ به بنده، به سبب شدّت محبّت او به فرزندش رحم مى­کند».[10]
از امام صادق(علیه السلام) از پدران بزرگوارش (علیهم السلام) از امیر المؤمنین(علیه السلام) روایت شده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «نگاه محبّت‌آمیز پدر به فرزندش عبادت است».[11]
از امام کاظم(علیه السلام) از پدران بزرگوارش (علیهم السلام) نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «هر گاه پدری با نگاه محبّت‌آمیز فرزند خویش را خوشحال نماید، خداوند به او پاداش آزاد کردن یک بنده را عطا می­کند. گفته شد: ای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) اگر سیصد و شصت بار به فرزندش با محبّت بنگرد آیا همین ثواب را می­برد؟حضرت (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: خداوند بزرگ‌‌تر از این عددهاست».[12]
تذکّر:
برخی از مسائل مربوط به فرزند مانند احکام نفقۀ اولاد در فصل «نفقات»، مبحث نفقۀ «خویشاوندان» ذکر می‌شود و نیز احکام «پیشگیری از بارداری» و «احکام سقط جنین» و «احکام تلقیح مصنوعی» در فصل «پزشکی» خواهد آمد.
همین طور، برخی دیگر از احکام ویژۀ فرزندان در لابلای مسائل مختلف رساله و در فصل‌های مرتبط با هر یک از موضوعات فقهی ذکر شده است؛ همچون احکام مربوط به خمس اموال نابالغ که در جلد دوّم مسألۀ «560 و 561» و نیز مسائل مربوط به خرید و فروش فرد نابالغ که در جلد سوّم مسائل«129 تا 138» ذکر شد و احکام برخی تصرّفات در اموال و نفس نابالغ که در جلد سوّم فصل «حَجْر» و نیز مسائل مربوط به تخلّی و هبه و وصیّت، که هر کدام در فصل مربوط به آن بیان گردیده است.