کتب فتوایی » توضیح المسائل جامع جلد (4)
جستجو در:
احکام سقط جنین / حرام بودن سقط جنین ←
→ اجیر شدن زن پذیرای جنین به عنوان مادر جانشین
روابط سببی، نسبی نوزاد متولّد شده از تلقیح مصنوعی
در این بخش، بعضی از روابط نسبی و سببی که در اثر تلقیح مصنوعی بین نوزاد متولّد شده و دیگران شکل میگیرد با ذکر مثال بیان میشود.
شایان ذکر است، احکام مذکور در این مسائل در فرضی است که شرط (ب) و (ج) از مسأله «710» رعایت شده باشد.
مسأله 714. اگر تخمک و اسپرم مربوط به زن و شوهرش (علی و فاطمه) بوده و تخمک بارور شده در رحم همان زنی که صاحب تخمک بوده (فاطمه) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، آن زن و شوهر، مادر و پدر آن فرزند محسوب میشوند.
مسأله 715. اگر تخمک و اسپرم مربوط به زن و شوهرش (علی و فاطمه) بوده و تخمک بارور شده در رحم زن بیگانه[1](مریم) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی میباشد؛
امّا در مورد اینکه کدامیک از آن دو زن یعنی صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (مریم) مادر نسبی نوزاد مذکور محسوب میشود مسأله محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛[2]
البتّه، اگر نوزاد مذکور پسر باشد، با صاحب تخمک (فاطمه) که زن پدر وی محسوب میشود محرم است.[3] همچنین، با صاحب رحم (مریم) و نیز دختران صاحب رحم و نوههای وی و مادر و خواهر وی محرم میباشد.[4]
در صورتی که نوزاد مذکور دختر باشد، با پسران صاحب رحم (مریم) و نوههای وی و پدر و برادر وی محرم میباشد و نیز در حکم رَبیبۀ شوهرِ صاحب رحم محسوب میشود[5] و همان طور که بیان شد، صاحب اسپرم (علی) پدر دختر مذکور بوده، لذا وی با پدر و برادر علی محرم است.
مسأله 716. اگر صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب اسپرم (علی) زن و شوهر نبوده و نامحرم باشند و تخمک بارور شده در رحم صاحب تخمک (فاطمه) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی محسوب میشود و زن مذکور[6] (فاطمه) مادر اوست؛
در این فرض، اگر نوزاد مذکور پسر باشد با همسر صاحب اسپرم (علی) محرم است؛ زیرا زن پدر وی محسوب میشود.
در صورتی که نوزاد متولّد شده دختر باشد، ربیبۀ شوهر فاطمه است.[7]
مسأله 717. اگر صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب اسپرم (علی) زن و شوهر نبوده و نامحرم باشند و تخمک بارور شده در رحم همسر صاحب اسپرم (مریم) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی محسوب میشود؛
امّا در مورد اینکه کدام یک از آن دو زن، یعنی صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (مریم) مادر نسبی نوزاد مذکور محسوب میشود، مسأله محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛
البتّه، اگر نوزاد مذکور پسر باشد با صاحب رحم (مریم) و دختران و نوههای وی و مادر و خواهر وی محرم میباشد، ولی محرم بودن وی با صاحب تخمک (فاطمه) و دختران و نوه های وی و مادر و خواهر وی محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛[8]
در صورتی که آن بچه دختر باشد، با پسران صاحب رحم (مریم) و نوههای وی و پدر و برادر وی محرم میباشد و در اینکه رَبیبۀ شوهرِ صاحب تخمک (فاطمه) محسوب شود مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود[9] و همان طور که بیان شد، صاحب اسپرم (علی) پدر دختر مذکور بوده، لذا وی با پدر و برادر علی محرم است.
مسأله 718. اگر صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب اسپرم (علی) زن و شوهر نبوده و نامحرم باشند و تخمک بارور شده در رحم زن بیگانه[10](خدیجه) غیر از صاحب تخمک و همسر صاحب اسپرم قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی محسوب میشود؛
امّا در مورد اینکه کدامیک از آن دو زن، یعنی صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (خدیجه) مادر نسبی نوزاد مذکور محسوب میشود، مسأله محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
البتّه، اگر نوزاد مذکور دختر باشد، در حکم رَبیبۀ شوهرِ صاحب رحم (خدیجه) محسوب میشود،[11] ولی رَبیبه بودن دختر مذکور برای شوهرِ صاحب تخمک (فاطمه)، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
همچنین، نوزاد مذکور با پسران و نوههای صاحب رحم (خدیجه) و پدر و برادر وی محرم است، ولی محرم بودن او با پسران و نوههای صاحب تخمک (فاطمه) و پدر و برادر وی محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
در صورتی که نوزاد مذکور پسر باشد، با صاحب رحم (خدیجه) و دختران و نوههای وی و مادر و خواهر وی محرم میباشد و نیز با همسر صاحب اسپرم (علی) محرم است، زیرا زن پدر وی محسوب می شود؛ ولی محرم بودن وی با صاحب تخمک (فاطمه) و دختران و نوههای وی و مادر و خواهر وی محلّ اشکال است[12] و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.[13]
مسأله 719. در مواردی که تخمک بارور شده - با رعایت شرایط مسألۀ «710»[14] - در رحم زنی غیر از صاحب تخمک و همسر صاحب اسپرم قرار داده میشود، گاه صاحب رحم زنی است که بیگانه است و نسبتی با صاحب تخمک و صاحب اسپرم ندارد؛
ولی گاهی تخمک بارور شده در رحم زنی قرار داده میشود که با صاحب تخمک یا صاحب اسپرم یا هر دو، نسبتی دارد؛ این فرض، دارای صورت‌های فراوانی است که نسبت افراد با یکدیگر در هر یک از آن صورت‌ها مختلف بوده و محرمیّت بین آنان در برخی موارد، بیشتر از آنچه قبلاً بیان شد، میباشد؛ برای نمونه یک مثال ذکر میشود:
اگر صاحب اسپرم (علی) و صاحب تخمک (فاطمه) زن و شوهر باشند و تخمک بارور شده در رحم (خدیجه) زنِ برادر صاحب اسپرم (علی) قرار داده شود و در آنجا رشد کرده و نوزادی متولّد شود، صاحب اسپرم (علی)، پدر نوزاد بوده و شوهر صاحب رحم (شوهر فاطمه)، عموی او میباشد؛ امّا در اینکه کدامیک از صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (خدیجه)، مادر نوزاد محسوب میشود، مسأله محلّ اشکال است. بنابراین، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
البتّه اگر نوزاد مذکور پسر باشد، با صاحب رحم (خدیجه) و مادر و مادربزرگ و خواهر وی محرم است. همین طور، آن نوزاد با صاحب تخمک (فاطمه) محرم است، زیرا زن پدر وی محسوب می‌گردد؛ ولی محرمیّت او با مادر، مادربزرگ و خواهر صاحب تخمک، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
در صورتی که نوزاد مذکور دختر باشد، با پدر، پدربزرگ و برادر صاحب رحم (خدیجه) محرم است، چه اینکه صاحب رحم، بچّه را شیر دهد یا نه؛ ولی محرمیّت او با پدر، پدربزرگ و برادر صاحب تخمک محلّ اشکال است و احتیاط واجب آن است که مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
مسأله 720. اگر تخمک زن و اسپرم مرد گرفته و بارور شود و در رحم مصنوعى قرار گرفته و از این عمل فرزندی به دنیا آید، صاحب اسپرم و تخمک پدر و مادر فرزند محسوب میشوند و همۀ احکام نَسَب حتّى ارث، بینشان جارى میشود؛
البتّه، اگر پیش از انجام تلقیح یکى از آن دو از دنیا برود، فرزند از او ارث نمیبرد.
شایان ذکر است، احکام مذکور در این مسائل در فرضی است که شرط (ب) و (ج) از مسأله «710» رعایت شده باشد.
مسأله 714. اگر تخمک و اسپرم مربوط به زن و شوهرش (علی و فاطمه) بوده و تخمک بارور شده در رحم همان زنی که صاحب تخمک بوده (فاطمه) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، آن زن و شوهر، مادر و پدر آن فرزند محسوب میشوند.
مسأله 715. اگر تخمک و اسپرم مربوط به زن و شوهرش (علی و فاطمه) بوده و تخمک بارور شده در رحم زن بیگانه[1](مریم) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی میباشد؛
امّا در مورد اینکه کدامیک از آن دو زن یعنی صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (مریم) مادر نسبی نوزاد مذکور محسوب میشود مسأله محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛[2]
البتّه، اگر نوزاد مذکور پسر باشد، با صاحب تخمک (فاطمه) که زن پدر وی محسوب میشود محرم است.[3] همچنین، با صاحب رحم (مریم) و نیز دختران صاحب رحم و نوههای وی و مادر و خواهر وی محرم میباشد.[4]
در صورتی که نوزاد مذکور دختر باشد، با پسران صاحب رحم (مریم) و نوههای وی و پدر و برادر وی محرم میباشد و نیز در حکم رَبیبۀ شوهرِ صاحب رحم محسوب میشود[5] و همان طور که بیان شد، صاحب اسپرم (علی) پدر دختر مذکور بوده، لذا وی با پدر و برادر علی محرم است.
مسأله 716. اگر صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب اسپرم (علی) زن و شوهر نبوده و نامحرم باشند و تخمک بارور شده در رحم صاحب تخمک (فاطمه) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی محسوب میشود و زن مذکور[6] (فاطمه) مادر اوست؛
در این فرض، اگر نوزاد مذکور پسر باشد با همسر صاحب اسپرم (علی) محرم است؛ زیرا زن پدر وی محسوب میشود.
در صورتی که نوزاد متولّد شده دختر باشد، ربیبۀ شوهر فاطمه است.[7]
مسأله 717. اگر صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب اسپرم (علی) زن و شوهر نبوده و نامحرم باشند و تخمک بارور شده در رحم همسر صاحب اسپرم (مریم) قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی محسوب میشود؛
امّا در مورد اینکه کدام یک از آن دو زن، یعنی صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (مریم) مادر نسبی نوزاد مذکور محسوب میشود، مسأله محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛
البتّه، اگر نوزاد مذکور پسر باشد با صاحب رحم (مریم) و دختران و نوههای وی و مادر و خواهر وی محرم میباشد، ولی محرم بودن وی با صاحب تخمک (فاطمه) و دختران و نوه های وی و مادر و خواهر وی محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛[8]
در صورتی که آن بچه دختر باشد، با پسران صاحب رحم (مریم) و نوههای وی و پدر و برادر وی محرم میباشد و در اینکه رَبیبۀ شوهرِ صاحب تخمک (فاطمه) محسوب شود مسأله محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود[9] و همان طور که بیان شد، صاحب اسپرم (علی) پدر دختر مذکور بوده، لذا وی با پدر و برادر علی محرم است.
مسأله 718. اگر صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب اسپرم (علی) زن و شوهر نبوده و نامحرم باشند و تخمک بارور شده در رحم زن بیگانه[10](خدیجه) غیر از صاحب تخمک و همسر صاحب اسپرم قرار داده شود و در آنجا رشد کند و فرزندی متولّد گردد، صاحب اسپرم (علی) پدر وی محسوب میشود؛
امّا در مورد اینکه کدامیک از آن دو زن، یعنی صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (خدیجه) مادر نسبی نوزاد مذکور محسوب میشود، مسأله محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
البتّه، اگر نوزاد مذکور دختر باشد، در حکم رَبیبۀ شوهرِ صاحب رحم (خدیجه) محسوب میشود،[11] ولی رَبیبه بودن دختر مذکور برای شوهرِ صاحب تخمک (فاطمه)، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
همچنین، نوزاد مذکور با پسران و نوههای صاحب رحم (خدیجه) و پدر و برادر وی محرم است، ولی محرم بودن او با پسران و نوههای صاحب تخمک (فاطمه) و پدر و برادر وی محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.
در صورتی که نوزاد مذکور پسر باشد، با صاحب رحم (خدیجه) و دختران و نوههای وی و مادر و خواهر وی محرم میباشد و نیز با همسر صاحب اسپرم (علی) محرم است، زیرا زن پدر وی محسوب می شود؛ ولی محرم بودن وی با صاحب تخمک (فاطمه) و دختران و نوههای وی و مادر و خواهر وی محلّ اشکال است[12] و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.[13]
مسأله 719. در مواردی که تخمک بارور شده - با رعایت شرایط مسألۀ «710»[14] - در رحم زنی غیر از صاحب تخمک و همسر صاحب اسپرم قرار داده میشود، گاه صاحب رحم زنی است که بیگانه است و نسبتی با صاحب تخمک و صاحب اسپرم ندارد؛
ولی گاهی تخمک بارور شده در رحم زنی قرار داده میشود که با صاحب تخمک یا صاحب اسپرم یا هر دو، نسبتی دارد؛ این فرض، دارای صورت‌های فراوانی است که نسبت افراد با یکدیگر در هر یک از آن صورت‌ها مختلف بوده و محرمیّت بین آنان در برخی موارد، بیشتر از آنچه قبلاً بیان شد، میباشد؛ برای نمونه یک مثال ذکر میشود:
اگر صاحب اسپرم (علی) و صاحب تخمک (فاطمه) زن و شوهر باشند و تخمک بارور شده در رحم (خدیجه) زنِ برادر صاحب اسپرم (علی) قرار داده شود و در آنجا رشد کرده و نوزادی متولّد شود، صاحب اسپرم (علی)، پدر نوزاد بوده و شوهر صاحب رحم (شوهر فاطمه)، عموی او میباشد؛ امّا در اینکه کدامیک از صاحب تخمک (فاطمه) و صاحب رحم (خدیجه)، مادر نوزاد محسوب میشود، مسأله محلّ اشکال است. بنابراین، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
البتّه اگر نوزاد مذکور پسر باشد، با صاحب رحم (خدیجه) و مادر و مادربزرگ و خواهر وی محرم است. همین طور، آن نوزاد با صاحب تخمک (فاطمه) محرم است، زیرا زن پدر وی محسوب می‌گردد؛ ولی محرمیّت او با مادر، مادربزرگ و خواهر صاحب تخمک، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
در صورتی که نوزاد مذکور دختر باشد، با پدر، پدربزرگ و برادر صاحب رحم (خدیجه) محرم است، چه اینکه صاحب رحم، بچّه را شیر دهد یا نه؛ ولی محرمیّت او با پدر، پدربزرگ و برادر صاحب تخمک محلّ اشکال است و احتیاط واجب آن است که مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.
مسأله 720. اگر تخمک زن و اسپرم مرد گرفته و بارور شود و در رحم مصنوعى قرار گرفته و از این عمل فرزندی به دنیا آید، صاحب اسپرم و تخمک پدر و مادر فرزند محسوب میشوند و همۀ احکام نَسَب حتّى ارث، بینشان جارى میشود؛
البتّه، اگر پیش از انجام تلقیح یکى از آن دو از دنیا برود، فرزند از او ارث نمیبرد.
[1]. منظور، زنی است که نسبتی با طرفین ندارد و نامحرم است.
[2]. بنابراین، در صورت فوت صاحب تخمک یا صاحب رحم، احتیاط واجب آن است که بین بچۀ مذکور یا ولیّ شرعی وی و سایر ورثۀ متوفّیٰ نسبت به ارث مصالحه صورت گیرد و در صورت فوت بچه، نسبت به سهم الارث مادرش بنابر احتیاط واجب، بین صاحب تخمک و صاحب رحم مصالحه انجام گردد.
[3]. در مورد اینکه صاحب تخمک (فاطمه) مادر نسبی نوزاد مذکور باشد یا نه، همان طور که در متن ذکر شد، مسأله محلّ اشکال است؛ ولی چون زن پدرش محسوب میشود با وی محرم میباشد؛
همچنین، اگر فرض شود صاحب تخمک (فاطمه) از شوهر سابقش دارای دختر باشد، محرمیّت وی با نوزاد مذکور از جهت اینکه برادر و خواهر نسبی هم محسوب شوند محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛ البتّه چنانچه فاطمه از علی دارای فرزند شود و از شیر حاصل شده از تولّد فرزند مشترک به نوزاد مذکور - با رعایت شرایط - شیر دهد، این نوزاد با دختر فاطمه از شوهر سابقش برادر و خواهر رضاعی محسوب میشوند.
[4]. همان طور، که اگر دایهای نوزادی را - با شرایط شرعی - شیر دهد با وی محرم میشود، زنی که رحم او بستر پرورش نوزاد بوده و نوزاد از او متولّد شده نیز با وی - همانند مادر رضاعی - محرم است.
[5]. بنابراین، اگر صاحب رحم (مریم) و شوهرش (حسن) باشد، در صورتی که با هم نزدیکی کرده باشند، دختر مذکور با حسن محرم است و معنای ربیبه و احکام مربوط به آن در مسألۀ «76» ذکر شد و اگر فرض شود حسن از همسر دیگرش (نرگس) صاحب پسری شود، نوزاد مذکور با پسر حسن نامحرم است؛ البتّه، اگر همسر دیگر حسن (نرگس) از شیر حاصل شده از تولّد فرزند مشترک به دختر مذکور - با رعایت شرایط - شیر دهد، این دختر با پسر حسن برادر و خواهر رضاعی محسوب میشوند.
امّا نسبت به صاحب تخمک (فاطمه)، اگر فرض شود وی از شوهر سابقش دارای پسر باشد، محرمیّت وی با نوزاد مذکور از جهت اینکه برادر و خواهر نسبی هم محسوب شوند محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود؛ البتّه، اگر صاحب تخمک (فاطمه) از شوهرش (علی) دارای فرزند شود و از شیر حاصل شده از تولّد فرزند مشترک به دختر مذکور - با رعایت شرایط - شیر دهد، این دختر با پسر فاطمه از شوهر سابقش برادر و خواهر رضاعی محسوب میشوند.
[6]. فاطمه در فرض فوق، هم صاحب تخمک و هم صاحب رحم میباشد.
[7]. بنابراین، اگر شوهر فاطمه حسن باشد، در صورتی که با هم نزدیکی کرده باشند، دختر مذکور با حسن محرم است؛ امّا اگر فرض شود حسن از همسر دیگرش (نرگس) صاحب پسری شود، دختر مذکور با پسر حسن نامحرم است؛ البتّه، اگر همسر حسن (نرگس) از شیر حاصل شده از تولّد فرزند مشترک به دختر مذکور - با رعایت شرایط - شیر دهد، این دختر با پسر حسن برادر و خواهر رضاعی محسوب میشوند.
[8]. بنابراین، در مورد احکام نگاه و پوشش، احتیاط واجب آن است که نوزاد مذکور نسبت به صاحب تخمک و دختران وی نامحرم فرض شوند، ولی بینشان ازدواج صورت نگیرد.
[9]. البتّه، اگر صاحب تخمک (فاطمه) از شوهرش (حسن) دارای فرزند شود و از شیر حاصل شده از تولّد فرزند مشترک به پسر یا دختر مذکور - با رعایت شرایط - شیر دهد، فاطمه و حسن مادر و پدر رضاعی او محسوب میشوند و با وی محرم هستند و نیز نوزاد مذکور با اولاد فاطمه و حسن و نوه‌هایشان محرم میباشد.
[10]. منظور، زنی است که نسبتی با طرفین ندارد و نامحرم است.
[11]. بنابراین، اگر شوهر خدیجه حسن باشد، در صورتی که با هم نزدیکی کرده باشند، دختر مذکور با حسن محرم است؛ امّا اگر فرض شود حسن از همسر دیگرش صاحب پسری شود، نوزاد مذکور با پسر حسن نامحرم است؛ البتّه، اگر خدیجه پسر مذکور را - با رعایت شرایط - شیر دهد، آن دو، برادر و خواهر رضاعی هم محسوب میشوند.
[12]. بنابراین، در مورد احکام نگاه و پوشش احتیاط واجب آن است که نوزاد مذکور نسبت به صاحب تخمک و دختران وی نامحرم فرض شوند، ولی بینشان ازدواج صورت نگیرد.
[13]. البتّه، اگر صاحب تخمک (فاطمه) از شوهرش (رضا) صاحب فرزند شود و از شیر حاصل شده از این ولادت نوزاد مذکور را - با رعایت شرایط - شیر دهد، فاطمه و رضا مادر و پدر رضاعی او محسوب میشوند و در این صورت، نوزاد مذکور با اولاد و نوههای صاحب تخمک نیز محرم میشود.
[14]. از جمله شرایط آن بود که بنابر احتیاط واجب، نطفۀ بارور شده در رحمِ محارم صاحب اسپرم (نسبی یا سببی یا رضاعی) قرار داده نشود.